Zdjęcia Zmartwychwstałego?

Jan Hlebowicz: Już w XIV w. bp Henryk z Poitiers ogłosił, że to jedno wielkie fałszerstwo. Pan nie ma wątpliwości, że Całun Turyński jest autentycznym acheiropoietos, czyli obrazem, który nie wyszedł spod ręki człowieka…

Prof. Zbigniew Treppa: Nie tylko ja nie mam wątpliwości. Wyniki interdyscyplinarnych badań prowadzonych przez niezależnych naukowców z całego świata dowodzą autentyczności całunu oraz faktu, że okrywał on ciało martwego, realnego człowieka poddanego torturom, których przebieg jest zgodny z opisami męki Jezusa Chrystusa. To nie kwestia wiary, ale wiedzy. Biskup Poitiers takiej wiedzy nie miał.

Lillian Schwarz, amerykańska artystka, ogłosiła niedawno, że Całun Turyński nie przedstawia twarzy Jezusa, ale… Leonarda da Vinci. Z kolei włoski ekspert w dziedzinie konserwacji dzieł sztuki Luciano Buso uważa, że autorem płótna jest malarz Giotto di Bondone.

To fikcja z gatunku sensacyjnych powieści Dana Browna. Wizerunek na całunie ma charakter mechaniczny. Nie znajdziemy na nim śladów kierunkowości, które istnieją w przypadku obrazów. Biolodzy i chemicy wykluczyli wpływ pigmentu na uzyskanie obrazu. Naukowo udowodnione zostało także, że obraz z całunu, ze względu na swoją precyzję, nie mógł wyjść spod ludzkiej ręki. Oficjalnie potwierdzili to w 2011 r. badacze z Centrum Badań Nowych Technologii i Energii we Frascati. W raporcie napisali: „Próby stworzenia reprodukcji za pomocą lasera wykazały, że do takiego eksperymentu trzeba użyć 34 bilionów watów”. Żadne z laboratoriów nie dysponuje dziś takimi możliwościami. Z kolei badacze amerykańskiego Centrum Badań Kosmicznych NASA dowiedli, że wizerunek na całunie posiada trójwymiarowy charakter. Trzymajmy się nauk ścisłych!

Całun nazywany jest Piątą Ewangelią. Co da się z niej wyczytać?

Badania patologów medycyny sądowej wykazały, że na podstawie śladów krwi można bardzo dokładnie i precyzyjnie odczytać przebieg męki człowieka z całunu zbieżny z ewangelicznym opisem pasji Chrystusa. Począwszy od pierwszego uderzenia w twarz, na wylewie krwi z martwego już ciała po zdjęciu z krzyża kończąc. Jednak najbardziej znaczące ślady krwi to te, które odzwierciedlają przebicie boku włócznią. Żeby wypłynęły krew i woda − zjawisko bardzo rzadkie, ale możliwe – musiał zaistnieć cały splot różnych sytuacji, np. biczowanie kilka godzin wcześniej, by w jamie opłucnej nastąpiło opadanie czerwonych krwinek. Święty Jan nie mógł tego wymyślić, ponieważ nie miał na ten temat wiedzy.

Niby wszystko się zgadza, ale jaką mamy pewność, że człowiekiem z całunu jest Jezus Chrystus?

Odsyłam do obliczeń prof. Bruno Barberisa, wykładowcy fizyki matematycznej na Uniwersytecie Turyńskim, który naukowo wykazał, że na 200 mld ewentualnych ukrzyżowanych mógł istnieć tylko jeden człowiek, który posiadał takie cechy jak Jezus Chrystus.

Pan, jako fotograf i analityk obrazu, także prowadził badania nad całunem. Do jakich wniosków Pan doszedł?

Na płótnie zapisane są dwa obrazy. Pierwszy tworzą płyny − krew i inne wycieki. Drugi, składający się na obrazy ciała i roślin, ma charakter fotograficznego zapisu. Przez dziewiętnaście stuleci, kiedy całun przechowywany był w różnych miejscach, ten obraz nie był znany w wersji pozytywowej. Kiedy podchodzi się bliżej płótna − zanika. Dopiero pierwsza fotograficzna reprodukcja z 1898 r. pozwoliła zobaczyć pozytywowy obraz ciała na całunie.

Jak to możliwe, że około 2 tys. lat temu powstała tego typu „fotografia”?

To pytanie o rodzaj energii odpowiedzialnej za zaistnienie obrazów na powierzchni całunu. Analiza całego zbioru śladów na obiekcie zdaje się wskazywać, że miało to miejsce podczas „wydostawania się” ciała otulonego płótnem. To wyjątkowe zjawisko, nieznane współczesnej nauce.

Mówiąc o energii i „wydostawaniu się” ciała, opisuje Pan zmartwychwstanie?

Współcześni badacze stwierdzili, że ciało człowieka z całunu nie mogło mieć kontaktu z płótnem dłużej niż przez 36–40 godzin. Na obiekcie nie wykryto nawet minimalnych ilości związków chemicznych świadczących o rozkładzie ciała. Co więcej, według wszelkich dostępnych analiz skrzepy krwi pozostały nienaruszone, co oznacza, że ciało nie mogło zostać oderwane od płótna. Z kolei dr Gilbert R. Lavoie z Bostonu wskazał na brak wpływu grawitacji na usytuowanie ciała w momencie tworzenia się obrazu na powierzchni płótna. Przedstawiłem fakty. Resztę proszę sobie dopowiedzieć.

Innym badanym przez Pana obrazem nie-ręką-ludzką-wykonanym jest Chusta z Manoppello. To słynny materiał, którym św. Weronika wytarła oblicze Chrystusa? A może pośmiertna chusta potowa, która leżała bezpośrednio na twarzy Jezusa?

Ani jedno, ani drugie. To najprawdopodobniej soudarion – chusta znajdująca się na całunie w miejscu, w którym spowijał on twarz. Oznacza to, że nie stykała się bezpośrednio z ciałem, ale z płótnem. Taką chustę – soudarion, która „była na głowie Jezusa”, odkryli apostołowie Piotr i Jan po wejściu do pustego grobowca trzeciego dnia po złożeniu w nim ciała ich Mistrza. Leżała „nie razem z płótnami, ale oddzielnie zwinięta na jednym miejscu” (J 20,7), a według innego tłumaczenia: „w jedynej pozycji”. Zdaniem niektórych badaczy, w których gronie również sam się znajduję, miałoby to wskazywać na chustę przechowywaną dzisiaj w Manoppello.

Skąd wiemy, że to nie dzieło malarskie?

Widoczny na niej obraz posiada cechy niewystępujące na żadnym spośród znanych dzieł sztuki. Obraz jest obustronny: posiada awers i rewers o takim samym stopniu nasycenia barwą. Po konsultacjach z historykami sztuki i konserwatorami okazało się, że nie ma innego takiego obrazu, który byłby idealnie obustronny. Unikatową cechą wizerunku z chusty jest także jego wariantowość wywoływana różnym kątem oświetlenia obiektu. W zależności od tego, jak pada światło, zmienia się twarz postaci przedstawionej na chuście − usta wydają się raz otwarte, raz zamknięte. Żaden z obrazów namalowanych przez człowieka nie jest w stanie ukazać tego, co można zaobserwować podczas oglądania chusty.

Chusta z Manoppello jest prototypem wczesnośredniowiecznych wizerunków Chrystusa − taki wniosek płynie z Pańskich badań. Skąd wiemy, że nie było odwrotnie. Może to wizerunki Chrystusa, który wyszły spod pędzla malarzy, stały się inspiracją do „stworzenia” chusty?

Analizując obrazy Chrystusa z czasów od III do XVI w., wykazujemy, że dany wariant chusty był źródłowy dla malarza w zależności od tego, w jakim oświetleniu ją widział. Na przykład zmiana układu ust na chuście idzie w parze z takim, a nie innym efektem oświetleniowym. To samo zjawisko obserwujemy w kolejnych dziełach malarskich. Nawet dzisiaj nie da się wykonać obrazu, który posiadałby takie cechy zmienności jak chusta. Wniosek jest jeden: wizerunek Jezusa z Manoppello niewątpliwie był wzorcem dla najstarszych malarskich przedstawień twarzy Chrystusa.

Czym więc jest Chusta z Manoppello? I być może ważniejsze pytanie: jak powstała?

Po dogłębnych i długotrwałych badaniach stwierdzam, że brakuje obecnie w pełni racjonalnego wytłumaczenia sposobu utworzenia się obrazu bardziej aniżeli takiego, że powstał on na drodze nadprzyrodzonej. Prawdopodobnie doszło do podobnego zjawiska jak w przypadku całunu – w momencie uwalniania się ciała na powierzchni włókien utworzył się obraz będący efektem promieniowania. Nie mam wątpliwości, że w obrazie manoppelliańskiej chusty należy dostrzec oblicze Jezusa Chrystusa Zmartwychwstałego, który po przeniknięciu przez płótna pozostawił je puste.

Ale skąd pewność, że chusta przestawia twarz Jezusa, a nie kogoś innego, kto żył przed wiekami?

Wnikliwa analiza porównawcza za pomocą fotograficznych powiększeń dowodzi, że wizerunki z chusty i z całunu łączą identyczne cechy anatomii twarzy: długość, szerokość, cechy somatyczne, kształt, właściwości są takie same.

Czy badanie całunu i chusty wpłynęło na Pańską wiarę?

Zająłem się całunem z czysto naukowych pobudek. Do badań skłoniły mnie błędne datowania. W mediach była mowa wówczas o XIII–XIV w., a moim zdaniem, jako analityka obrazu, niemożliwe było, żeby ktoś w średniowieczu zrobił coś takiego. Wówczas byłem daleko od Boga. Wychowany w tradycji chrześcijańskiej, na pewnym etapie swojego życia zacząłem negować sens spowiedzi, regularnego uczestnictwa w Eucharystii, a także fundamentów wiary. Spojrzenie Chrystusa z całunu wpłynęło na moje nawrócenie. W jednym momencie wszystko stało się dla mnie jasne − Jezus Chrystus jest Mesjaszem, Synem Bożym, mogę przyjmować Go w Eucharystii. Doświadczyłem realnej Osoby. Po tym doświadczeniu, po kilku latach przerwy, wyspowiadałem się.

Wiara i rzetelne badania naukowe. To da się pogodzić?

To mit, że obiektywny badacz to taki, który nie ma wiary. Ważne, żeby nie przenosić poglądów na metodologię. W mojej ocenie wiara w badaniu acheiropoietos sprawia, że możemy zobaczyć więcej, bo nie mamy uprzedzeń. Pewnie brzmi to kontrowersyjnie, ale ktoś, kto uważa, że rzeczywistość kończy się na tym, co zważę lub zmierzę − nie może pójść dalej. Twierdzę, że temat relikwii Grobu Pańskiego wciąż nie jest właściwie skonsumowany w mediach, ale i w Kościele − gdzie zarówno całun, jak i chusta traktowane są ze znakiem zapytania, jakby w obawie przed konfliktem na gruncie właśnie wiary i wiedzy. Ciągle śliz­gamy się po powierzchni, nie sięgając głębiej − do interpretacji komunikatu, który chciał nam przekazać nadawca obrazów nie-ręką-ludzką-wykonanych.

Jaki to komunikat?

Ikony acheiropoietos wspólnie ze słowem biblijnym objawiają tę samą prawdę, wyrażając ją jedynie za pomocą innych środków. Zarówno Całun Turyński, jak i Chusta z Manoppello są widocznymi znakami przymierza Nowego Testamentu. Odbiorcy, czyli wszyscy ludzie na świecie, otrzymali gwarancję wypełnienia Bożych obietnic. „Zobaczcie, Ofiara się dokonała”. 

Prof. Zbigniew Treppa

analityk obrazu, fotograf oraz teolog. Kierownik Zakładu Antropologii Obrazu Uniwersytetu Gdańskiego. Autor książek „Całun Turyński − fotografia Niewidzialnego?”, „Fotografia z Manoppello. Twarz Zmartwychwstającego Mesjasza”, „Ikona z Manoppello prototypem wizerunków Chrystusa”.

  Jan Hlebowicz /foto gość