Co zawiera wniosek do TK ws. aborcji eugenicznej?

Aborcja nie jest remedium na emocje

Poseł argumentuje, że brakuje dowodów do przyjęcia tezy o związku świadomości o upośledzeniu dziecka oraz tak silnym zaburzeniu równowagi psychicznej, aby można było mówić o stanach porównywalnych z tzw. przesłanką zdrowotną. Brakuje zresztą dowodów, iż przerwanie ciąży stanowi adekwatne remedium na podlegające zmianom emocje, stany psychiczne i postawy naturalnie związane z zaskoczeniem, niepewnością i troską o zdrowie najbliższego człowieka.

"Jest to natomiast kwestia fundamentalna, skoro dla ochrony równowagi emocjonalnej rodziców miałoby się poświęcić definitywnie dobro konstytucyjne w postaci życia dziecka jeszcze nie urodzonego" - konkluduje Wróblewski.

Jego zdaniem, wskazania eugeniczne, o ile mają mieć jakieś samoistne znaczenie, dotyczą sytuacji, w których nie można jeszcze mówić o na tyle poważnym zagrożeniu dla zdrowia (w tym: zdrowia psychicznego) kobiety ciężarnej, aby usprawiedliwiało, zdaniem ustawodawcy, przerwanie ciąży na podstawie art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy. Trudno zatem zrozumieć, dlaczego wartość, jaką jest dobrostan psychiczny rodziców w okresie ciąży i urodzenia dziecka albo sytuacja majątkowa, która podlega zmianie, mają uzasadniać dopuszczalność pozbawienia życia dziecka.

Następnie autor wniosku przechodzi do omówienia niezgodności przesłanki eugenicznej z poszczególnymi artykułami Konstytucji RP. Przedstawiamy fragmenty wniosku na ten temat.

Niezgodność z art. 30 Konstytucji RP

Brzmi on: "Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych".

Art. 30 jest przepisem prawnym w ścisłym tego słowa znaczeniu, a nie opisem czy deklaracją pozbawioną znaczenia normatywnego. Jest postanowieniem wiodącym dla wykładni i stosowania wszystkich pozostałych postanowień o prawach, wolnościach i obowiązkach jednostki.

Zarzut jest formułowany wobec przesłanki eugenicznej, gdyż legalizuje praktyki eugeniczne w stosunku do dziecka jeszcze nie urodzonego, odmawiając mu tym samym poszanowania i ochrony godności człowieka.

Przedmiotem ochrony jest tu przeniesiony na grunt prawa aksjomat kultury europejskiej, zgodnie z którym każdy człowiek posiada wewnętrzną niezbywalną, równą wartość, niezależną od cech osobniczych lub własnych zachowań.

Z prac Zgromadzenia Narodowego wynika, że zakres wolności i praw wynikających z godności człowieka obejmuje także okres prenatalny jego rozwoju. Podstawą kompromisu konstytucyjnego jest uznanie, że "płód jest oczywiście człowiekiem", a "Konstytucja RP zawiera podstawy do wyciągnięcia tego wniosku". Wróblewski powołuje się tu na debatę z 13 marca 1997 między ówczesnym wicemarszałkiem Sejmu Markiem Borowskim (SLD) a b. premierem Tadeuszem Mazowieckim.

Jeżeli więc godność człowieka przynależy każdemu człowiekowi, a płód ludzki jest oczywiście człowiekiem, to należy przyjmować, że Konstytucja RP poręcza ochronę godności i wynikających z niej praw każdemu człowiekowi rozumianemu gatunkowo.

Niezgodność z art. 38 Konstytucji RP

Zgodnie z art. 38 Konstytucji RP: "Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia". Jego treścią jest prawna ochrona życia każdego człowieka, przede wszystkim rozumiana jako ochrona fizycznego bytu człowieka na wszystkich etapach rozwoju. Zgodnie z tym przepisem, władze publiczne są zobowiązane do prawnej ochrony biologicznej egzystencji każdego człowieka.

Konstytucyjne pojęcie "człowiek", zawarte zarówno w art. 38, jak i art. 30 Konstytucji, obejmuje każdą istotę posiadającą genom ludzki, niezależnie od etapu rozwoju. Podkreślili to m.in. prof. Marek Safjan i prof. Leszek Bosek w komentarzu do art. 38 Konstytucji (2016).

Istota człowieczeństwa nie wyczerpuje się bowiem w posiadaniu przez organizm pewnych cech morfologicznych i właściwej dla gatunku ludzkiego budowy i kształtu tego organizmu, ale w posiadaniu przez organizm genotypu ludzkiego, który decyduje, że dana istota żywa jest człowiekiem.

W związku z tym, konstytucyjne pojęcie "człowiek" lub "każdy człowiek" obejmuje wszystkie istoty ludzkie na każdym etapie rozwoju, w tym w okresie prenatalnym.

Gwarancjami wynikającymi z art. 38 objęty jest każdy człowiek w każdej fazie rozwoju (życia), w szczególności niezależnie od tego, czy rozpoczęcie życia nastąpiło w drodze naturalnego poczęcia, czy też sztucznego zapłodnienia (opinia prof. Andrzeja Zolla).

Jak podkreśla TK (wyrok z 30 września 2008), życie człowieka nie podlega wartościowaniu ze względu na jego wiek, stan zdrowia, przewidywany czas jego trwania, ani ze względu na jakiekolwiek inne kryteria. Przesłanką taką nie może być w szczególności kryterium urodzenia czy też woli rodziców.

W związku z tym treść art. 38 wyklucza prawną segregację ludzi według jakiegokolwiek kryterium na tych, którym przysługuje prawna ochrona życia oraz na tych, którym owa ochrona nie przysługuje.

Do złożenia poselskiego wniosku w TK potrzeba 50 podpisów. Pod wnioskiem posła Wróblewskiego podpisało się 107 posłów z różnych ugrupowań politycznych.

Trybunał Konstytucyjny nie jest zobligowany do zajęcia się wnioskiem w konkretnych ramach czasowych. Nie ma przepisów, które by tę kwestię regulowały. Punktem odniesienia może być orzeczenie z 28 maja 1997 r. Zostało ono wydane w niespełna sześć miesięcy od złożenia wniosku.