Spór o jedność prawosławia

Patriarsze Cyrylowi towarzyszyli najwyżsi rangą przedstawiciele Patriarchatu Moskiewskiego, m.in. administrujący patriarchatem metropolita Warsonofiusz, przewodniczący Wydziału Zewnętrznych Stosunków Kościelnych Patriarchatu Moskiewskiego metropolita Hilarion, przełożony Troicko-Siergiejewskiej Ławry abp Teognost i dyrektor kancelarii patriarchatu bp Sergiusz.

Po trzydniowym pobycie w Odessie, gdzie m. in. poświęcił sobór Przemienienia Pańskiego i odwiedził Odeską Narodową Akademię Prawa, patriarcha Cyryl udał się 24 lipca do Dniepropietrowska. Tam modlił się w soborze św. Trójcy, złożył wieniec pod pomnikiem bohaterów wojny rosyjsko-tureckiej w Sewastopolskim parku oraz odwiedził Uniwersytet im. Ołesia Honczara. Na Krymie spotkał się z obecnym prezydentem Ukrainy, Wiktorem Janukowyczem.

25 lipca patriarcha po odprawieniu Świętej Liturgii w katedralnym soborze Przemienienia Pańskiego i złożeniu wieńca pod Pomnikiem Chwały udał się do Kijowa. Tam powitany został przez hierarchię Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego (UKP PM) na czele z metropolitą Włodzimierzem.

26 lipca patriarcha Cyryl przewodniczył w Kijowie obradom Świętego Synodu Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Wzięli w nim udział podlegający Patriarchatowi Moskiewskiemu biskupi z Ukrainy i Rosji. Odbyły się one w słynnej Ławrze Pieczerskiej. Obrady poprzedziła modlitwa dziękczynna w dawnej głównej katedrze Rusi – soborze św. Sofii – Mądrości Bożej. Patriarcha Cyryl wskazał na znaczenie świątyni. „To z tego soboru udawali się na przeogromne tereny Rusi – na północ, na wschód, na zachód – asceci i misjonarze, którzy kierowali się ku pogańskiemu światu, opierając się tylko na mocy Bożej. Nikt im nie pomagał, żadna władza ich nie podtrzymywała, z wyjątkiem mocy Bożej” - powiedział. W ten sposób zwierzchnik rosyjskiego prawosławia jednoznacznie wiązał tradycję Rusi Kijowskiej z późniejszym rozwojem prawosławia rosyjskiego. Tymczasem do tradycji tej odwołują się w równej mierze pozostałe Kościoły prawosławne na Ukrainie jak i Kościół grekokatolicki.

Gdy odbywały się modlitwy przed katedrą demonstrowała grupa członków ruchu Swoboda (Wolność). Policja zatrzymała kilku manifestantów ubranych w maski przedstawiające patriarchę Cyryla i prezydenta Rosji, Dmitrija Miedwiediewa. Pozostałych funkcjonariusze otoczyli, przeprowadzili na odległość kilkaset metrów, po czym uwolnili. Demonstracja była nielegalna, gdyż nie wyraził na nią zgody miejscowy sąd. Mimo to jej uczestnicy na widok wychodzącego ze świątyni zwierzchnika RKP wnieśli okrzyki: „Precz z moskiewskim papieżem!”.

Jednym z tematów omawianych podczas synodu był podział w łonie prawosławia na Ukrainie. W kraju tym istnieją trzy wspólnoty: Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego, Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Kijowskiego i Autokefaliczny Ukraiński Kościół Prawosławny. Tylko ten pierwszy jest uznawany przez inne Kościoły prawosławne, co potwierdził w czasie niedawnej wizyty w Rosji honorowy zwierzchnik światowego prawosławia, patriarcha Konstantynopola, Bartłomiej I.

„Temat ten dotyczy naszych braci, którzy znaleźli się poza Kościołem z różnych powodów, zarówno politycznych jak i osobistych” – wyjaśnił ks. Nikołaj Bałaszow, zastępca przewodniczącego Wydziału ds. Zewnętrznych Kontaktów Kościelnych Patriarchatu Moskiewskiego. Natomiast kierownik Synodalnego Wydziału Informacji Patriarchatu Moskiewskiego, Wołodymyr Legoida stwierdził: „Bramy Kościoła są otwarte i jesteśmy gotowi wyjść na spotkanie wszystkich powracających”.

Na zakończenie obrad Synod Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego wystosował odezwę do wszystkich wyznawców prawosławia należących do Kościołów niekanonicznych. Stwierdzono w niej, że „życie w schizmie jest niszczące i jest życiem w grzechu”. „Dla chrześcijanina nie ma nic gorszego niż umrzeć poza Kościołem” – czytamy w dokumencie. Jego autorzy przestrzegają, że wielu ludziom nie udało się przez całe życie zebrać sił i powrócić do jedności, innych natomiast trzymały z dala od Kościoła okoliczności zewnętrzne, które jednak uległy zmianie. „Bramy Kościoła są otwarte i jesteśmy gotowi wyjść na spotkanie wszystkich powracających” – stwierdzono w odezwie.

Przypomniano, że w akcie skruchy nie ma nic upokarzającego. Odpowiadając na pytanie dziennikarzy o wspomniane w odezwie „okoliczności” Legoida wyjaśnił, że schizma (czyli utworzenie nieuznawanego przez Moskwę patriarchatu kijowskiego, czy Kościoła autokefalicznego) miała głównie przyczyny polityczne i osobiste.

Ponadto biskupi postanowili m.in. zwołać w lutym 2011 roku Sobór Biskupów RKP. Synod powołał także trzech nowych biskupów i dokonał drobnych zmian w strukturze Patriarchatu Moskiewskiego oraz mianował delegatów na posiedzenie Międzynarodowej Komisji Wspólnej ds. Dialogu Teologicznego między Kościołami katolickim a prawosławnym. Odbędzie się ono się w dniach od 20 do 27 września 2010 r. w Wiedniu. Na czele delegacji stanie metropolita Hilarion. W jej skład wejdą także profesor Moskiewskiej Akademii Teologicznej ks. protojerej Walentyn Asmus oraz jako konsultant archimandryta Cyryl, pierwszy wiceprzewodniczący Komitetu ds. Nauki Patriarchatu Moskiewskiego.