Benedykt XVI o św. Gertrudzie Wielkiej

Jako uczennica dochodzi do całkowitego oddania się Bogu w życiu monastycznym i przez dwadzieścia lat nie dzieje się nic niezwykłego: głównym jej zajęciem są nauka i modlitwa. Dzięki swym przymiotom wyróżnia się wśród współsióstr; z uporem umacnia swoją kulturę w rozmaitych dziedzinach. Ale podczas Adwentu 1280 roku zaczyna odczuwać niesmak do tego wszystkiego, widzi jego próżność i 27 stycznia 1281 roku, na kilka dni przed świętem Oczyszczenia Maryi Panny, około godziny Komplety, wieczorem, Pan oświeca jej gęstniejące ciemności. W delikatny i łagodny sposób uspokaja przygnębiające ją wzburzenie, wzburzenie, które Gertruda odczytuje jako dar samego Boga, „aby obalić tę wieżę próżności i ciekawości, którą, choć niestety nosi imię i habit zakonnicy, zaczęłam wznosić swoją wyniosłością, aby przynajmniej w ten sposób odnaleźć drogę pokazania mi Twego zbawienia” (Tamże, II,1, str. 87). Ukazuje się jej młodzieniec, prowadzący ją za rękę do przezwyciężenia plątaniny cierni, które uciskają jej duszę. W ręce tej Gertruda rozpoznaje „cenny ślad owych ran, które zmazały wszystkie akty oskarżenia naszych nieprzyjaciół” (Tamże, II,1, str. 89), rozpoznaje Tego, który na Krzyżu zbawił nas swoją krwią – Jezusa.

Od owej chwili jej życie głębokiej jedności z Panem nasila się, przede wszystkim w najbardziej znaczących okresach liturgicznych: Adwentu-Bożego Narodzenia, Wielkiego Postu-Wielkanocy, świąt Maryi Panny – również wtedy, gdy w czasie choroby nie mogła udać się do chóru. Jest to to samo liturgiczne podglebie Matyldy, jej nauczycielki, które Gertruda opisuje jednak przy użyciu obrazów, symboli i terminów prostszych i łatwiejszych, bardziej realistycznych, z bezpośrednimi odwołaniami do Biblii, Ojców Kościoła i do świata benedyktyńskiego.

Jej biografka ukazuje dwa kierunki tego, co moglibyśmy określić jako jej szczególne „nawrócenie”: w nauce – przez radykalne przejście od świeckich studiów humanistycznych do teologicznych i w regule monastycznej – przez odejście od życia, które nazywa ona niedbałym, do życia intensywnej i mistycznej modlitwy, z wyjątkowym zapałem misyjnym. Pan, który wybrał ją w łonie matki i od dziecka obdarzył uczestnictwem w uczcie życia monastycznego, wzywa ją swoją łaską „od spraw zewnętrznych do życia wewnętrznego i od trosk doczesnych do umiłowania rzeczy duchowych”. Gertruda rozumie, że była z dala od Niego, w regionach niepodobieństwa, jak powtarza za św. Augustynem; że z nadmierną zachłannością oddawała się naukom wyzwolonym, mądrości ludzkiej, zaniedbując nauki duchowe, pozbawiając się smaku prawdziwego poznania; teraz prowadzona jest na wyżyny kontemplacji, gdzie porzuca starego człowieka, by przyoblec się w nowego. „Z gramatyczki staje się teologiem, niestrudzenie i uważnie czytając wszystkie księgi święte, jakie mogła mieć lub zamówić, napełniała swoje serce najpożyteczniejszymi i najsłodszymi sentencjami z Pisma Świętego. Miała więc zawsze gotowych kilka słów natchnionych i budujących, którymi mogła zadowolić tego, kto przychodził do niej po radę, a jednocześnie najodpowiedniejsze teksty z Pisma, by odeprzeć jakąkolwiek błędną opinię i zamknąć usta swoim przeciwnikom” (Tamże, I,1, str. 25).

Gertruda przemienia to wszystko w apostolat: poświęca się pisaniu i szerzeniu prawdy wiary jasno i prosto, z darem łaski i przekonywania, służąc z miłością i wiernie Kościołowi tak bardzo, że uważali ją za użyteczną i byli jej wdzięczni i teologie, i lud pobożny. Z tej jej intensywnej działalności zachowało się do nas niewiele, także z powodu zachowań, które doprowadziły do zniszczenia klasztoru w Helfcie. Poza Posłem Boskiej łaskawości, czyli Objawieniami (Revelationes) pozostały nam Ćwiczenia Duchowe – rzadki klejnot duchowej literatury mistycznej.