Wolontariat w 2022 r.

Reprezentacyjne badanie ludności „Praca niezarobkowa poza gospodarstwem domowym” zostało zrealizowane w pierwszym kwartale 2022 r.

Poziom zaangażowania w wolontariat

GUS podaje, że w tym okresie ponad 1/5 (28,4%) mieszkańców Polski w wieku od 15 do 89 lat choć raz zaangażowała się w wolontariat w 4 tygodniach poprzedzających realizację badania. W porównaniu z badaniem zrealizowanym w I kwartale 2016 r. nastąpił spadek odsetka osób pracujących wolontariacko (o 6,6 p. proc.).

Zdecydowanie bardziej rozpowszechniony był wolontariat świadczony indywidualnie, poza strukturami organizacyjnymi. W ciągu 4 tygodni poprzedzających realizację badania w wolontariat świadczony indywidualnie zaangażowało się ponad 5-krotnie więcej osób niż w pracę społeczną w organizacjach lub instytucjach (26,5% wobec 5,0%). Najczęściej odbiorcami bezpośredniej pomocy byli znajomi, przyjaciele lub sąsiedzi wolontariuszy (22,0%). Rzadziej deklarowano poświęcanie czasu na wolontariat dla osób nieznajomych czy na rzecz środowiska naturalnego lub społeczności lokalnej (odpowiednio 5,8% i 1,9%).

Biorąc pod uwagę pracę niezarobkową w różnego typu strukturach organizacyjnych, bardziej popularny był wolontariat w ramach organizacji i grup zaliczanych do sektora non-profit niż w instytucjach sektora publicznego (3,4% wobec 1,3%). Dla działalności sektora non-profit szczególnie znaczenie miał wolontariat w stowarzyszeniach, podobnych organizacjach społecznych, grupach i fundacjach (1,9%) oraz na rzecz Kościołów, wspólnot i organizacji religijnych (1,5%).

Co 10 wolontariusz deklarował, że pomoc której udzielał była częściowo lub całkowicie poświęcona niwelowaniu skutków pandemii COVID-19.

Wolontariat w podmiotach wyznaniowych

Wśród wolontariuszy angażujących się w nieodpłatne prace w ramach sformalizowanych struktur, 29,1% stanowili pracujący społecznie w ramach Kościołów, wspólnot lub organizacji religijnych. W odniesieniu do ludności Polski w wieku 15–89 lat osoby te stanowiły 1,5%. Czas przeznaczony na prace tego typu w ciągu 4 tygodni poprzedzających realizację wywiadu wynosił średnio 5,4 godziny. Zarówno odsetek wolontariuszy działających w ramach kościołów, wspólnot lub organizacji religijnych, jak i czas poświęcony na tego rodzaju pracę zmniejszyły się w porównaniu do 2016 r., kiedy to wynosiły odpowiednio 2,6% i 7 godzin.

Około 2/3 wolontariuszy w organizacjach związanych z Kościołem stanowiły kobiety, których wysoka aktywność szczególnie widoczna była w kategoriach wiekowych powyżej 60 lat. Warto zauważyć, że mimo mniejszego udziału wolontariuszy wśród mężczyzn przeciętny czas prac przez nich wykonywanych na rzecz podmiotów wyznaniowych był o 1 godzinę dłuższy niż wśród kobiet (odpowiednio 6 godzin i 5 godzin).

Wśród osób pracujących na rzecz Kościołów, wspólnot oraz organizacji religijnych częściej, na tle wolontariuszy świadczących pracę nieodpłatną w ramach innych organizacji lub instytucji, występowały osoby w wieku poprodukcyjnym (od 60 lat w przypadku kobiet i od 65 lat w przypadku mężczyzn). W związku z tym wyższy był także udział osób nieaktywnych zawodowo z powodu emerytury.

Osoby mieszkające na obszarach wiejskich częściej angażowały się w nieodpłatną pracę w ramach kościołów i innych organizacji religijnych (1,9% wobec 1,1% w miastach), bez względu na płeć.

Najchętniej w instytucjach religijnych udzielały się osoby z wyższym wykształceniem, ale również zasadniczym zawodowym (szczególnie w przypadku kobiet). Wyższy był także udział w populacji takich wolontariuszy działających w ramach kościołów, wspólnot lub organizacji religijnych, którzy zamieszkiwali z co najmniej jednym dzieckiem w wieku do 18 lat (2,7% w porównaniu do 1,6% wśród osób, które nie mieszkały z osobą nieletnią).

W ramach wolontariatu w strukturach kościelnych i wyznaniowych najczęściej podejmowano się prac z kategorii personelu z dziedzin społecznych i prawa (45,5%). Do tej grupy prac zaklasyfikowano m.in. aktywności związane z: organizowaniem wystaw, organizowaniem i prowadzeniem imprez sportowych, promocją i wspieraniem wolontariatu, organizowaniem i prowadzeniem zajęć taneczno-muzycznych. Następną popularną grupą aktywności wolontariackich było pranie, prasowanie, mycie okien, sprzątanie, które zaklasyfikowane do personelu pomocy domowych, sprzątaczek (14,8%).

Pomoc Ukrainie

W przypadku wolontariatu świadczonego w podmiotach religijnych, również nastąpiło zwiększenie zaangażowania w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terenie Ukrainy po 24 lutym 2022 r. Odsetek takich wolontariuszy w populacji zwiększył się – wśród osób objętych badaniem od 10 stycznia do 6 marca wynosił 1,3%, a w okresie od 7 marca do 10 kwietnia – 1,8%. Zwiększył się także średni czas poświęcony na pracę nieodpłatną w strukturach kościelnych i wyznaniowych – było to odpowiednio 5 godzin w pierwszym okresie i 6 godzin w drugim.

Wolontariat, czyli co?

Zgodnie z rezolucją Międzynarodowej Konferencji Statystyków Pracy z 2013 r., praca dzieli się na cztery kluczowe rodzaje: produkcję własną gospodarstwa domowego (praca domowa), pracę zarobkową (wykonywaną dla zarobku lub zysku), nieodpłatną pracę stażową (mającą na celu nabycie kompetencji zawodowych) oraz nieodpłatną pracę wolontariacką. Wolontariat jest pracą, która trwa co najmniej godzinę, jest świadczona nieodpłatnie, jest dobrowolna, czyli nie wiąże się z żadnym rodzajem obowiązku, nakierowana jest na pomoc innym (z wykluczeniem członków własnego gospodarstwa domowego i rodziny). Do wolontariatu zostały zatem zaliczone tylko takie aktywności, które w przeciągu 4 tygodni poprzedzających wykonanie badania trwały w sumie co najmniej jedną godzinę.