Lublin: Prawda ponad partiami

2. W świadectwie pamięci wrażliwych sumień pojawiają się nieuchronne konflikty wartości. Szczególnie często daje znać o sobie napięcie między świadectwem prawdy, dążeniem do sprawiedliwości a poczuciem godności osoby ludzkiej. W sytuacjach konfliktowych należy pamiętać, iż znamienna dla naszego środowiska kulturowego postawa humanizmu inspirowana Ewangelią wyraża się w uznaniu podstawowej godności osoby ludzkiej. Podkreślił to w swej pierwszej encyklice "Redemptor hominis" Jan Paweł II przypominając wyjątkową pozycję człowieka w świecie stworzeń oraz wzywając do solidarności z konkretnym człowiekiem, "którego 'los'... w ścisły i nierozerwalny sposób jest zespolony z Chrystusem" (RH, 14). Aby przezwyciężać jakościowo nowe trudności i czynić życie ludzkie bardziej ludzkim, należy uznać podstawowy charakter zasad moralności i etyki, stawiając je nad pragmatyczną skuteczność czy zastosowania nowych technik (RH, 15). 3. Z racji moralnych nie można usprawiedliwić praktyki, w której poszczególne osoby usiłują występować w roli prywatnego trybunału sprawiedliwości publikując w Internecie, na plakatach czy tablicach ogłoszeń własne wersje listy TW. Podobna praktyka sprzyja tworzeniu klimatu walki wszystkich przeciw wszystkim, prowadzi u wielu osób uczciwych do poczucia bezradności, niszczy kulturę polityczną i utrudnia obronę godności osobowej w klimacie podejrzeń i pomówień. 4. Właściwym miejscem do publicznego udostępniania informacji o dramatach nieczułych sumień pozostają opracowania naukowe, w których przywołana dokumentacja pozwala ukazać tło bolesnych wydarzeń. Ujawnione w tych publikacjach np. nazwiska pracowników resortów sprawiedliwości czy spraw wewnętrznych stanowią wyraz odpowiedzialności przed historią, w którą wpisuje się także pasmo ludzkich słabości i zdrad. Osąd historii ukazujący zniewolenie umysłów ujawnia się wyraziście w tych właśnie publikacjach, stanowiąc ostrzeżenie dla wszystkich, którzy zapomnieli o słowach Czesława Miłosza: "Spisane będą czyny i rozmowy". 5. ZOE z niepokojem przyjmuje tendencję do przypisywania nadmiernego znaczenia świadectwom byłych funkcjonariuszy SB. Świadectwa te należy traktować z najwyższą ostrożnością, zwłaszcza w przypadku składania obecnie zeznań dotyczących zdarzeń sprzed lat. Rzetelnej krytyki źródeł wymagają także zapiski operacyjne, które należy konfrontować z innymi materiałami oraz świadectwami epoki. 6. ZOE wyraża zdecydowany sprzeciw wobec podejmowanych prób powoływania byłych funkcjonariuszy aparatu bezprawia na stanowiska wymagające wysokich kwalifikacji moralnych. 7. Zespół przyjmuje z niepokojem decyzję GIODO z 26 VIII 2005 r. zakazującą udostępniania w czytelniach IPN pomocy ewidencyjnych, inwentarzy i katalogów, które miałyby pozostać dostępne tylko dla pracowników IPN. W środowisku historyków badających prawdę o polskich dziejach nie można wprowadzać różnic pozamerytorycznych, gdyż praktyka ta prowadziła w przeszłości do znanych patologii. 8. Opowiadając się za koniecznością nowelizacji ustawy o IPN oraz usunięcia niekonsekwencji prawnych związanych z lustracją, Zespół kładzie szczególny nacisk na zasady etyczne leżące u podstaw nowych regulacji prawnych. ZOE ocenia zdecydowanie krytycznie przedstawiane obecnie przez niektórych polityków propozycje dotyczące np. powszechnego dostępu do wszystkich akt przechowywanych w archiwum IPN. Przechowane dokumenty winny być dostępne dla badań naukowych oraz udostępniane zainteresowanym nimi osobom pokrzywdzonym. 9. Istnieją osoby bezbronne, które ze względu na wiek, biedę czy stan zdrowia nie potrafią same dochodzić na drodze prawnej swych praw naruszanych w sposób nieetyczny. Aby świadectwa narodowych dramatów nie stawały się wtedy instrumentem manipulacji i rozgrywek, organa ścigania mają moralny obowiązek wszczęcia działań przeciw tym, którzy rażąco naruszają zasady sprawiedliwości społecznej rozpowszechniając nieprawdziwe informacje. W obradach wzięli udział następujący członkowie Zespołu: 1 Red. Magdalena Bajer 2. Prof. Władysław Bartoszewski 3. Prof. Wiesław Chrzanowski 4. Dr Andrzej Grajewski 5. Bp Tadeusz Pieronek 6. Ks. Prof. Andrzej Szostek 7. Abp Józef Życiński Lublin, 12 września 2005 roku