Islam w Afryce

Islam w Afryce Wschodniej kształtował się na przestrzeni wieków. Jego prekursorami byli arabscy kupcy z południowej Arabii i Zatoki Perskiej. Sam proces formowania się islamu dokonał się w trzech głównych etapach. Pierwszy z nich przypada na lata 695-795. To okres migracji arabskich i perskich uchodźców, szukających schronienia przed wojną domową. Perscy migranci nadali wybrzeżu Afryki Wschodniej nazwę „Kraju Zandż”, czyli „Kraju Czarnych Ludzi”. Drugi etap miał miejsce pomiędzy X a XVII wiekiem. Najpierw pojawiła się silna grupa kupców i handlarzy z Zatoki Perskiej, znanych pod nazwą „Szirazi”, od miasta Sziraz na południu Persji (południowy Iran). Natomiast trzeci i ostatni etap zaczął się od upadku hegemonii portugalskiej w drugiej połowie XVII wieku i trwał do początku okupacji kolonialnej końca XIX wieku. Dwudzieste stulecie to nasilenie wpływów somalijskich i sudańskich. W tym okresie nastąpiła intensyfikacja muzułmańskiej misji, wyrażająca się w budowie licznych szkół, ośrodków zdrowia i meczetów z centrami kultury islamskiej. Również w dziejach islamu w Afryce Zachodniej wyróżnia się kilka etapów. Pierwszy przypada na okres między X a XVII wiekiem, kiedy islam rozpowszechniali głównie handlarze, rzemieślnicy i duchowni muzułmańscy. Wyróżniającą cechą tego okresu było względnie pokojowe formowanie się religii oraz przyjmowanie islamu przez władców i wysokich urzędników. Charakterystyczne dla kolejnych etapów było powstanie państw teokratycznych oraz kształtowanie się ruchów odnowy. Porównując procesy islamizacyjne w Czarnej Afryce, należy zwrócić uwagę na ich kierunek i dynamikę. O ile w Afryce Zachodniej islam przedostawał się przez Saharę ku wybrzeżom, o tyle w Afryce Wschodniej zakorzeniał się na wybrzeżu i stąd zaczął rozprzestrzeniać się w głąb kontynentu. Na wschodzie propagatorami islamu byli nawróceni na islam nomadzi somalijscy oraz kupcy (arabscy, perscy i indyjscy). Natomiast na zachodzie byli nimi głównie nomadzi berberscy, oraz handlarze (Diula i Hausa) i wojownicy (Fulanie i Tukulerzy). W nawracaniu na islam ważną rolę odgrywały różne grupy społeczne i zawodowe. Ich przedstawiciele osiedlali się wśród wyznawców religii tradycyjnych, poślubiając miejscowe kobiety i wychowując dzieci w wierze muzułmańskiej. Inną grupą, która w znacznej mierze przyczyniła się do rozwinięcia islamizacji, byli nauczyciele. Dzięki znajomościom języka arabskiego, który przez długi okres czasu pełnił w Czarnej Afryce taką samą funkcję, jaką w średniowiecznej Europie łacina, byli oni zatrudniani przez miejscowych władców, ucząc ludność czytania i pisania oraz tworząc rodzime ośrodki kultury. Adam Wąs SVD, Pieniężno