Polska: Porozumienie ws. cerkwi bliskie finalizacji

Jeśli dojdzie do porozumienia, kwestii tej nie będzie rozpatrywał Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu. Przedmiotem sporu jest kilka spośród 23 cerkwi pounickich, które po wojnie – na skutek odgórnej likwidacji tego Kościoła i Akcji Wisła - stały się własnością skarbu państwa, a objął je we władanie Polski Autokefaliczny Kościół prawosławny. Chodzi też o jedną cerkiew, która jest własnością grekokatolików, a władają nią prawosławni. Spotkanie przedstawicieli Kościoła prawosławnego i greckokatolickiego na ten temat miało miejsce 13 maja br. Uczestniczyli w nich prawosławny arcybiskup lubelski i chełmski Abel, biskup siemiatycki Jerzy, sekretarz metropolity Sawy i greckokatolicki biskup wrocławsko-gdański Włodzimierz Juszczak. Wziął w nim udział także bp Stanisław Budzik, sekretarz generalny Konferencji Episkopatu i przedstawiciele MSWiA. Powołano wówczas grupę ekspertów – po trzech ze strony prawosławnej i greckokatolickiej - która przygotowała projekt porozumienia. Do 10 czerwca wypracowano projekt rozwiązania, które wydaje się, że satysfakcjonuje obie strony. Wymaga ono jeszcze zatwierdzenia przez zwierzchników. W świetle projektu porozumienia, niektóre spośród spornych cerkwi mają przejąć prawosławni, a niektóre grekokatolicy. Jedna z nich ma być współużywana. Natomiast państwo deklaruje pomoc każdej ze stron w wybudowaniu nowych cerkwi w zastępstwie, gdyby ich przekazanie drugiej stronie miałoby utrudniać pracę duszpasterską. Problem sięga czasów powojennych, gdy władze komunistyczne zakazały działalności Kościołowi greckokatolickiemu. Unickie świątynie na Podkarpaciu, opuszczone przez grekokatolików wywiezionych w ramach Akcji Wisła, zostały znacjonalizowane i przekazane przez państwo w użytkowanie Kościołowi prawosławnemu. W 1989 r. podczas przyjmowania ustawy o stosunku państwa do Kościoła katolickiego przyjęto zasadę tzw. status quo. W wyniku tych ustaleń prawosławni kontynuowali użytkowanie cerkwi, choć protestował przeciwko temu Kościół greckokatolicki, dawny właściciel tych obiektów. Do przyznania prawnej własności świątyń będących przedmiotem sporu pretendował Kościół prawosławny, co jednak nie nastąpiło w momencie przyjęcia przez Sejm w 1991 r. ustawy regulującej stosunki miedzy państwem a Polskim Autokefalicznym Kościołem Prawosławnym. Spór dotyczący stosunków własnościowych prawosławnych i grekokatolików miała uregulować specjalna ustawa. Nie została ona uchwalona, gdyż mimo kilkakrotnych prób dialogu pomiędzy Kościołem greckokatolickim i prawosławnym, a nawet ustanowienia wspólnej komisji obu Kościołów, porozumienia przez lata nie można było osiągnąć. Sprawa braku przyznania własności użytkowanych cerkwi została zaskarżona przez Kościół prawosławny do polskiego Trybunału Konstytucyjnego, a następnie w 2003 r. – ze względu na brak satysfakcjonującego ich rozstrzygnięcia – do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Ewentualna przegrana Polski w Europejskim Trybunale Praw Człowieka nadszarpnęłaby prestiż nie tylko państwa w zakresie polityki wyznaniowej, ale też Trybunału Konstytucyjnego, który pięć lat temu nie podzielił argumentów zwierzchników Kościoła prawosławnego. Trybunał w Strasburgu miał rozpocząć rozpatrywanie tej sprawy w czerwcu br., ale na wniosek polskiego rządu postępowanie zostało zawieszone. Przyjęto argumentację, że jest szansa na porozumienie między oboma Kościołami.