Misja i powołanie rodziny w Kościele i w świecie współczesnym

Pierwsze lata życia rodzinnego

60. Pierwsze lata małżeństwa to okres istotny i delikatny, w którym małżeństwa wzrastają w świadomości swojego powołania i misji. Stąd płynie potrzeba towarzyszenia duszpasterskiego, które będzie trwało po celebracji sakramentu. Parafia jest miejscem, gdzie małżeństwa doświadczone mogą być oddane do dyspozycji tych młodszych, z ewentualnym udziałem stowarzyszeń, ruchów kościelnych i nowych wspólnot. Należy zachęcać małżonków do fundamentalnej postawy przyjęcia wielkiego daru dzieci. Trzeba podkreślić znaczenie duchowości rodzinnej, modlitwy i uczestnictwa w niedzielnej Eucharystii, zachęcając małżeństwa do regularnych spotkań w trosce o rozwój swego życia duchowego i pogłębianie solidarności w konkretnych potrzebach życia. Osobiste spotkanie z Chrystusem poprzez lekturę Słowa Bożego, we wspólnotach i w gronie rodzinnym, zwłaszcza w formie „lectio divina”, stanowi źródło inspiracji dla codziennego działania. Liturgia, pobożne praktyki i Msza Święta sprawowana w intencji rodzin, zwłaszcza z okazji rocznicy zawarcia małżeństwa, umacniają życie duchowe i misyjne świadectwo rodziny. Nierzadko, w pierwszych latach życia małżeńskiego pojawia się swego rodzaju skupienie małżeństwa na sobie samym, z czego wynika izolowanie się od wspólnoty. Umocnienie sieci relacji między małżeństwami i tworzenie głębokich więzi są niezbędne do dojrzewania życia chrześcijańskiego rodziny. Ruchy i grupy kościelne często zapewniają takie momenty rozwoju i formacji. Kościół lokalny, integrując te inicjatywy podejmuje inicjatywę koordynacji duszpasterstwa młodych rodzin. W początkowej fazie życia małżeńskiego szczególne przygnębienie powoduje frustracja z powodu niespełnionego pragnienia posiadania dzieci. Nierzadko w tym czasie dają znać o sobie symptomy kryzysu, które szybko prowadzą do separacji. Również z tego względu szczególnie ważna jest bliskość wspólnoty z młodymi małżonkami, poprzez życzliwe i dyskretne wsparcie ze strony rodzin godnych zaufania.

Formacja kapłanów i innych współpracowników duszpasterskich

61. Konieczna jest odnowa duszpasterstwa w świetle Ewangelii rodziny i nauczania Magisterium. W tym celu należy zadbać o bardziej odpowiednią formację kapłanów, diakonów, zakonników i zakonnic, katechetów oraz innych pracowników duszpasterskich, którzy – przede wszystkim przy okazji programów formacji do życia chrześcijańskiego w związku z przygotowaniem do sakramentów – muszą zabiegać o pogłębienie zaangażowania rodzin we wspólnotę parafialną. Zwłaszcza seminaria duchowne w swoich programach formacji ludzkiej, duchowej, intelektualnej i duszpasterskiej muszą przygotować przyszłych kapłanów do stawania się apostołami rodziny. W formacji do posługi święceń nie można lekceważyć rozwoju emocjonalnego i psychologicznego, także uczestnicząc bezpośrednio w odpowiednich kursach. Programy i kursy formacyjne przeznaczone dla osób pracujących w duszpasterstwie powinny uczynić je zdolnymi włączyć sam program przygotowania do małżeństwa w szerszą dynamikę życia kościelnego. W czasie formacji niech kandydaci do kapłaństwa żyją odpowiednie okresy czasu z własną rodziną i niech będą prowadzeni w nabieraniu rodzinnego doświadczenia duszpasterskiego, aby zdobyć odpowiednią znajomość aktualnej sytuacji rodzin. Obecność osób świeckich i rodzin, a zwłaszcza obecność kobiet w formacji kapłańskiej sprzyja docenieniu różnorodności i komplementarności różnych powołań w Kościele. Poświęcenie się tej cennej posłudze może zyskać witalność i konkretność, dzięki odnowieniu przymierza dwóch głównych form powołania do miłości: powołania do małżeństwa, które rozwija się w rodzinie chrześcijańskiej, opartej na miłości z wyboru oraz powołania do życia konsekrowanego, obrazu komunii Królestwa, opartego na bezwarunkowym przyjęciu drugiej osoby, jako daru Boga. W komunii powołań urzeczywistnia się owocna wymiana darów, która ożywia i ubogaca wspólnotę Kościoła (por. Dz 18,2). Kierownictwo duchowe rodziny może być uważane za jedną z posług parafialnych. Sugerujemy, aby diecezjalny wydział ds. rodziny i inne wydziały duszpasterskie zintensyfikowały współpracę w tej dziedzinie. W stałej formacji duchowieństwa i pracowników duszpasterskich pożądane jest, aby w dalszym ciągu troszczyć się, z pomocą odpowiednich narzędzi, o dojrzewanie wymiaru emocjonalnego i psychologicznego, które będą im niezbędne do duszpasterskiego towarzyszenia rodzinom, także w świetle szczególnych sytuacji nadzwyczajnych, wynikających z przypadków przemocy domowej i nadużyć seksualnych.

Rozdział II - Rodzina, rodzicielstwo, edukacja

Przekazywanie życia

62. Obecność rodzin wielodzietnych w Kościele jest błogosławieństwem dla wspólnoty chrześcijańskiej i dla społeczeństwa, ponieważ otwartość na życie jest nieodłącznym wymogiem miłości małżeńskiej. W tym kontekście Kościół wyraża głęboką wdzięczność rodzinom, które przyjmują, wychowują, otaczają miłością i przekazują wiarę swoim dzieciom, zwłaszcza najbardziej kruchym i naznaczonym niepełnosprawnością. Te dzieci, narodzone ze specjalnymi potrzebami, przyciągają miłość Chrystusa i proszą Kościół, aby się nimi opiekował jako błogosławieństwem. Niestety upowszechniona jest mentalność, która redukuje przekazywanie życia jednie do satysfakcji indywidualnej czy też satysfakcji pary małżeńskiej. Czynniki o charakterze gospodarczym, kulturalnym i edukacyjnym obciążają niekiedy w decydujący sposób, przyczyniając się do poważnego spadku liczby urodzeń, który osłabia tkankę społeczną, szkodzi relacjom między pokoleniami i czyni spojrzenie na przyszłość bardziej niepewnym. Również w tej dziedzinie należy wyjść od wsłuchania się w poszczególne osoby i pokazać, że ma sens piękno i prawda bezwarunkowego otwarcia się na życie jako to, czego potrzebuje miłość ludzka, aby była przeżywana w pełni. Wynika stąd konieczność coraz szerszego upowszechniania dokumentów Magisterium Kościoła, promujących kulturę życia. Duszpasterstwo rodzin powinno w większym stopniu angażować specjalistów katolickich z zakresu biomedycyny w kursy przygotowania do małżeństwa oraz w towarzyszenie małżonkom.

Odpowiedzialne rodzicielstwo

63. Zgodnie z porządkiem stworzenia miłość małżeńska pomiędzy mężczyzną a kobietą oraz przekazywanie życia są sobie nawzajem przyporządkowane (por. Rdz 1,27-28). W ten sposób Stwórca uczynił mężczyznę i kobietę współpracownikami swego dzieła stworzenia a jednocześnie uczynił ich narzędziami swej miłości, powierzając ich odpowiedzialności przyszłość rodziny ludzkiej poprzez przekazywanie życia ludzkiego. Niech małżonkowie otworzą się na życie wyrabiając sobie osąd prawego sumienia: „dążąc zarówno do swego własnego dobra, jak i dobra dzieci, czy to już narodzonych, czy też oczekiwanych w przyszłości, uwzględniając warunki czasowe i okoliczności życiowe, tak materialne, jak i duchowe, a wreszcie niech mają na uwadze dobro wspólnoty rodzinnej, społeczeństwa doczesnego i samego Kościoła” (GS, 50; por. VS, 54-64). Zgodnie z charakterem osobowym i w pełni ludzkim miłości małżeńskiej, właściwym sposobem planowania rodziny jest wzajemny dialog między małżonkami pozwalający uzgadniać decyzje, poszanowanie okresów płodnych oraz uszanowanie godności współmałżonka. W tym sensie powinny być ponownie odkryte encyklika Humanae vitae (por. 10-14) i adhortacja apostolska Familiaris consortio (por. 14; 28-35), aby wzbudzić gotowość do prokreacji w przeciwieństwie do mentalności, która jest często wroga życiu. Należy stale zachęcać młode małżeństwa do przekazywania daru życia. W ten sposób może wzrastać otwartość na życie w rodzinie, w Kościele i w społeczeństwie. Za pośrednictwem swoich licznych instytucji dla dzieci Kościół może pomóc stworzyć społeczeństwo, ale także wspólnotę wiary, które byłyby bardziej na miarę dziecka. Odwaga przekazywania życia znacznie wzrasta tam, gdzie tworzy się atmosferę odpowiednią dla małych dzieci, w której oferuje się pomoc i wsparcie w wychowaniu potomstwa (współpraca między parafiami, rodzicami i rodzinami).

Odpowiedzialna decyzja o rodzicielstwie zakłada formowanie sumienia, które jest „najskrytszym ośrodkiem i sanktuarium człowieka, gdzie pozostaje on sam na sam z Bogiem, którego głos rozbrzmiewa w jego wnętrzu” (GS, 16). Im bardziej małżonkowie starają się słuchać w swoim sumieniu Boga i Jego przykazań (Rz 2,15) i poddają się towarzyszeniu duchowemu, tym bardziej ich decyzja będzie wewnętrznie wolna od subiektywnego osądu i od dostosowania się do sposobów zachowania się ich środowiska. Ze względu na umiłowanie tej godności sumienia Kościół odrzuca ze wszystkich sił działania państwa przymuszające do antykoncepcji, sterylizacji, czy wręcz aborcji. Zachęca do korzystania z metod opartych na „naturalnych cyklach płodności” (HV, 11). Należy zwracać uwagę, że „metody te szanują ciało małżonków, zachęcają do wzajemnej czułości i sprzyjają wychowaniu do autentycznej wolności” (KKK, 2370). Zawsze trzeba podkreślać, że dzieci są wspaniałym darem Boga, radością dla rodziców i dla Kościoła. Poprzez nie Pan odnawia świat.