Misja i powołanie rodziny w Kościele i w świecie współczesnym

Rozdział III - Rodzina i towarzyszenie duszpasterskie

Sytuacje złożone

69. Sakrament małżeństwa jako związek wierny i nierozerwalny między mężczyzną a kobietą, którzy zostali powołani, aby przyjmować się wzajemnie oraz przyjmować życie, to wielka łaska dla rodziny ludzkiej. Kościół ma radość i obowiązek głosić tę łaskę każdej osobie i w każdym kontekście. Kościół odczuwa dzisiaj, jako jeszcze bardziej naglącą, odpowiedzialność aby ukazać ochrzczonym, jak łaska Boża działa w ich życiu – nawet w sytuacjach najtrudniejszych – by ich doprowadzić do pełni sakramentu. Synod doceniając i wspierając rodziny, które szanują piękno chrześcijańskiego małżeństwa, zamierza promować rozeznanie duszpasterskie sytuacji, w których przyjęcie tego daru z trudem jest doceniane lub jest na różne sposoby zagrożone. Podtrzymywanie żywego dialogu duszpasterskiego z tymi wiernymi, aby umożliwić dojrzewanie prawdziwej otwartości na Ewangelię małżeństwa i rodziny w jej pełni, jest poważną odpowiedzialnością. Pasterze powinni określić elementy, które mogą sprzyjać ewangelizacji oraz rozwojowi ludzkiemu i duchowemu osób, które Pan powierzył ich trosce.

70. Niech duszpasterstwo wyraźnie proponuje orędzie ewangeliczne i dostrzega elementy pozytywne obecne w tych sytuacjach, które jemu jeszcze albo już nie odpowiadają. W wielu krajach coraz więcej par żyje ze sobą bez ślubu, bez jakiegokolwiek małżeństwa czy to kanonicznego czy też cywilnego. W niektórych krajach istnieje małżeństwo tradycyjne, uzgodnione między rodzinami i często sprawowane na różnych etapach. W innych krajach natomiast nadal wzrasta liczba tych, którzy po długim wspólnym pożyciu proszą o sprawowanie sakramentu małżeństwa w Kościele. Pożycie bez ślubu jest często wybierane z powodu ogólnej mentalności przeciwnej instytucjom i podejmowaniu ostatecznych zobowiązań, ale także z powodu oczekiwania na bezpieczeństwo egzystencjalne (praca i stały zarobek). W innych krajach związki nieformalne stają się coraz liczniejsze nie tylko wskutek odrzucenia wartości rodziny i małżeństwa, ale przede wszystkim dlatego, że zawieranie małżeństwa jest postrzegane jako luksus, ze względu na uwarunkowania społeczne, tak więc bieda materialna popycha do życia w związkach nieformalnych. Wszystkie te sytuacje należy rozważyć w sposób konstruktywny, starając się je przemienić w szanse drogi nawrócenia ku pełni małżeństwa i rodziny w świetle Ewangelii.

71. Wybór ślubu cywilnego lub, w różnych przypadkach, życia razem bez ślubu bardzo często nie jest motywowany uprzedzeniami lub oporami wobec związku sakramentalnego, ale sytuacjami kulturowymi lub okolicznościami przypadkowymi. Często decyzja wspólnego zamieszkania jest znakiem relacji, która rzeczywiście chce się ukierunkować ku perspektywie stabilności. Ta wola przekładająca się na więź trwałą, niezawodną i otwartą na życie, może być uważana za zaangażowanie, w które można by włączyć drogę do sakramentu małżeństwa, odkrytego jako Boży plan dla własnego życia. Proces rozwoju, który może prowadzić do małżeństwa sakramentalnego, będzie wspierany przez uznanie cech właściwych miłości wielkodusznej i trwałej: pragnienie aby szukać dobra drugiej osoby, bardziej niż własnego; doświadczenie prośby o przebaczenie i otrzymania przebaczenia; dążenie do założenia rodziny nie zamkniętej w sobie i otwartej na dobro wspólnoty Kościoła i całego społeczeństwa. Podczas tego procesu można docenić te znaki miłości, które właściwie odpowiadają na odblask miłości Boga w autentycznym planie małżeństwa.

72. Kwestie związane z małżeństwami mieszanymi wymagają szczególnej uwagi. Małżeństwa pomiędzy katolikami a innymi ochrzczonymi „już dzięki swej szczególnej fizjonomii, zawierają wiele elementów, które należy doceniać i rozwijać tak z uwagi na ich wewnętrzną wartość, jak również ze względu na ewentualny wkład, który mogą wnieść w ruch ekumeniczny”. W tym celu „trzeba starać się (...) o serdeczną współpracę pomiędzy duchownym katolickim i niekatolickim, poczynając od przygotowania do małżeństwa i ślubu” (FC, 78). Jeśli idzie o wspólne uczestnictwo w Eucharystii przypominamy, że „decyzję o dopuszczeniu, lub nie, niekatolickiej strony małżeństwa do komunii eucharystycznej winno się podjąć zgodnie z ogólnymi normami istniejącymi w tej dziedzinie, zarówno w odniesieniu do chrześcijan wschodnich, jak też do innych chrześcijan, uwzględniając przy tym tę szczególną sytuację przyjmowania sakramentu małżeństwa chrześcijańskiego przez dwie osoby ochrzczone. Chociaż małżonkowie w małżeństwie mieszanym mają wspólne sakramenty chrztu i małżeństwa, udział w Eucharystii może być tu tylko wyjątkowy i powinno się w każdym przypadku zachowywać normy podane niżej (...)(Papieska Rada ds. Popierania Jedności Chrześcijan, Dyrektorium w sprawie realizacji zasad i norm dotyczących ekumenizmu, 25 marca 1993, 159-160).

73. Małżeństwa, gdzie występuje różnica religii stanowią uprzywilejowane miejsce dialogu międzyreligijnego w życiu codziennym i mogą być znakiem nadziei dla wspólnot religijnych, zwłaszcza tam, gdzie istnieją sytuacje napięcia. Małżonkowie dzielą właściwe każdej ze stron doświadczenia duchowe, lub proces poszukiwania religijnego, jeśli jedno z dwojga jest osobą niewierzącą (por. 1 Kor 7, 14). Małżeństwa, gdzie występuje różnica religii wiążą się ze szczególnymi trudnościami, zarówno w odniesieniu do tożsamości chrześcijańskiej rodziny, jak i wychowania religijnego dzieci. Małżonkowie są powołani, aby coraz bardziej przemieniać początkowe poczucie zauroczenia w szczere pragnienie dobra drugiej osoby. Otwartość ta przekształca także przynależność do różnych religii w okazję do ubogacenia duchowej jakości relacji. Wzrastająca w krajach misyjnych, a nawet w krajach o długiej tradycji chrześcijańskiej liczba rodzin składających się z małżonków, pomiędzy którymi występuje różnica religii, domaga się pilnego zapewnienia opieki duszpasterskiej, zróżnicowanej w zależności od różnych kontekstów społecznych i kulturowych. W niektórych krajach, gdzie nie ma wolności religijnej, małżonek chrześcijański, aby móc się pobrać, zmuszony jest do przejścia na inną religię, i nie może zawrzeć małżeństwa kanonicznego z zachowaniem różnicy religii ani ochrzcić dzieci. Musimy zatem podkreślić konieczność, aby wolność religijna była przestrzegana w odniesieniu do wszystkich.

74. Małżeństwa mieszane i małżeństwa, gdzie występuje różnica religii posiadają aspekty owocnych możliwości i liczne punkty krytyczne, nie łatwe do rozwiązania, bardziej na poziomie duszpasterskim niż normatywnym, takie jak religijne wychowanie dzieci, udział małżonka w życiu liturgicznym, dzielenie doświadczenia duchowego. Aby konstruktywnie radzić sobie z różnorodnością dotyczącą wiary, należy zwrócić szczególną uwagę na osoby, które jednoczą się w takich małżeństwach, nie tylko w okresie poprzedzającym ślub. Szczególne wyzwania napotykają małżeństwa i rodziny, w których jeden z partnerów jest katolikiem a druga strona osobą niewierzącą. W takich przypadkach trzeba świadczyć o zdolności Ewangelii do wejścia w te sytuacje, aby umożliwić edukację dzieci w wierze chrześcijańskiej.

75. Szczególne trudności stanowią sytuacje dotyczące dostępu do chrztu osób, które znajdują się w skomplikowanej sytuacji małżeńskiej. Chodzi o osoby, które zawarły trwały związek małżeński w okresie, kiedy przynajmniej jedna z nich nie znała wiary chrześcijańskiej. Biskupi są powołani, aby w tych przypadkach dokonać rozeznania duszpasterskiego współmiernego do duchowego dobra tych osób.

76. Kościół dostosowuje swoją postawę do Pana Jezusa, który w bezgranicznej miłości ofiarował samego siebie każdemu człowiekowi bez wyjątku (por. MV, 12). W odniesieniu do rodzin, które przeżywają doświadczenie posiadania w swoim gronie osoby homoseksualnej, Kościół potwierdza, że każda osoba, niezależnie od swojej orientacji seksualnej, musi być szanowana w swej godności i przyjęta z szacunkiem, z troską, by uniknąć „jakichkolwiek oznak niesłusznej dyskryminacji” (Kongregacja Nauki Wiary, Uwagi dotyczące projektów legalizacji związków między osobami homoseksualnymi, 4). Należy poświęcić szczególną uwagę także na towarzyszenie rodzinom, w których żyją osoby o skłonnościach homoseksualnych. Natomiast odnośnie do projektów zrównywania związków osób homoseksualnych z małżeństwem, „nie istnieje żadna podstawa do porównywania czy zakładania analogii, nawet dalekiej, między związkami homoseksualnymi a planem Bożym dotyczącym małżeństwa i rodziny” (tamże). W każdym razie Synod uważa, że jest całkowicie niedopuszczalne, aby Kościoły lokalne doznawały nacisków w tej materii oraz aby organizmy międzynarodowe uzależniały pomoc finansową dla krajów ubogich od wprowadzenia praw ustanawiających „małżeństwo” między osobami tej samej płci.