Dokumenty AK z USA

"Przekazane akta dotyczą działalności organizacji akowskich, które funkcjonowały po II wojnie na terenie USA. Żołnierze AK, którzy nie wrócili do kraju nie pozostali na obczyźnie bezczynni i w 1947 roku w Londynie podczas zjazdu powołali koło żołnierzy AK poza granicami kraju. Dokumentacja poszczególnych kół działających w Ameryce była dotychczas rozsiana po różnych częściach USA. Nasze Archiwum od ponad 10 lat utrzymuje kontakty z licznymi środowiskami AK i dzięki tym kontaktom udało nam się do tych archiwów dotrzeć" - mówił podczas poniedziałkowej konferencji prasowej kierownik oddziału archiwów społecznych w Archiwum Akt Nowych Mariusz Olczak.

Wśród przekazanych archiwaliów znalazły się: materiały dotyczące Powstania Warszawskiego, akta Komisji Weryfikacyjnej AK we Francji i akta rodziny Bielskich, dokumenty biograficzne żołnierzy AK, publikacje oraz korespondencja gen. Tadeusza Komorowskiego "Bora", gen. Władysława Andersa, Stefana Korbońskiego, Karola Ziemskiego "Wachnowskiego", Mieczysława Niedzielskiego "Żywiciela" i Stanisława Błaszczaka "Roga".

Na dokumenty składają się także wspomnienia, broszury, periodyki wydawane w różnych miastach Stanów Zjednoczonych i Kanady na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat, liczne fotografie, kroniki, materiały dotyczące pomocy udzielanej krajowi w okresie PRL, dokumenty Polskiego Porozumienia Organizacji Kombatanckich w Nowym Jorku oraz fotografie i materiały dotyczące pogrzebu gen. Antoniego Chruściela "Montera" w Doylestown.

Wśród przekazanych archiwaliów znalazły się także dokumenty przedstawiające m.in. udział członków kół w obchodach uroczystości katyńskich, rocznicach stanu wojennego oraz obrazujące pomoc dla dawnych żołnierzy AK z Kresów oraz dla podziemnej Solidarności, a także wsparcie dla starań Polski o wejście do NATO.

"Przekazane przez nas dokumenty dotyczą działalności koła AK w Nowym Jorku z lat 1948-70. To 15 kartonów sprawozdań z zebrań naszego koła, korespondencja z innymi kołami, akta i wspomnienia poszczególnych członków koła, którzy wyjechali z Polski na Zachód, ich dane osobowe, przynależność organizacyjna, losy podczas okupacji i powstania. To akta szerzej nieznane i myślę, że przez to interesujące dla historyków" - mówił dziennikarzom prezes koła AK w Nowym Jorku Mieczysław Madejski, podczas Powstania członek batalionu Zośka.

Jak podkreślają przedstawiciele Archiwum Akt Nowych, wartość przekazanych materiałów polega również na tym, że były one dotychczas niedostępne dla rodzin akowskich oraz badaczy Polskiego Państwa Podziemnego i polonii. "Opisują one nie tylko wydarzenia z Powstania Warszawskiego czy z akcji +Burza+, ale również są podstawowym materiałem do opisu dziejów polonii poza granicami kraju oraz losów żołnierzy" - mówił Olczak.

Poinformował równocześnie, że niebawem zasoby Archiwum wzbogacą się jeszcze o dokumenty z koła Nowa Anglia, skupiającego żołnierzy AK z sześciu stanów: Maine, New Hampshire, Vermont, Massachussets, Rhode Island i Connecticut. Placówka jest także w trakcie rozmów na temat przekazania zbiorów m.in. po znawcy tematyki polsko-ukraińskiej Wiktorze Poliszczuku oraz po szefie tajnej działalności na kraj z ramienia rządu RP na uchodźstwie Andrzeju Pomianie.

"Archiwum stara się także o sprowadzenie do kraju akt AK z Sydney, gdzie w 2003 roku spłonęło Muzeum Polskie i Muzeum Armii Krajowej. Spoczywająca tam dokumentacja, która w części została uratowana, została umieszczona w piwnicach Klubu Polskiego i od kilku lat prowadzimy starania, by przekazać je do kraju" - dodał Olczak.