"Co zrobiliśmy z naszą wolnością?"

Socjolog Barbara Fedyszak-Radziejowska podkreślała, że polskie elity początku lat 90. nie do końca ufały społeczeństwu, czego symptomem jest fakt, że po roku sprawowania rządów, 27 maja 1990 roku, pozwoliły mu wybierać jedynie władze samorządowe. "Ponad dwa lata - do października 1991 roku - czekaliśmy na demokratyczne wybory parlamentarne, a na scenę polityczną, w której partia postkomunistyczna nie odgrywa dominującej roli - lat piętnaście".

Zdaniem socjologa Piotra Glińskiego, elity wywodzące się z Solidarności nie zbudowały silnego społeczeństwa obywatelskiego i nie rozliczyły PRL-u. "W ostatnich 20 latach w Polsce niewiele było myślenia w kategoriach wspólnotowych. Gdzieś utraciliśmy busolę podstawowych wartości. Skoro dwukrotnie wybraliśmy w demokratycznych wyborach postkomunistów, a przez 10 lat aparatczyk partyjny był prezydentem wolnej Polski, to świadczy o straszliwym zaburzeniu aksjologicznym. Forsowano u nas liberalizm w jego prymitywnej formie" - powiedział Gliński.

Równie pesymistyczny obraz minionego dwudziestolecia wyłania się z wypowiedzi pisarza Marka Nowakowskiego: "Rządcom minionego 20-lecia udało się skutecznie pozbawić społeczeństwo poczucia sensu pracy dla czegoś wspólnego. Dokonano więc rzeczy dokładnie odwrotnej niż ta, której dokonano w 20-leciu międzywojennym. A tak łatwo było o to zadbać - wystarczyłaby kontynuacja ducha, etosu Solidarności" - powiedział pisarz.

"Udało się nam rozwiązać jakieś 60 procent problemów, jakie stały przed nami w 1989 roku" - uważa historyk i politolog Antoni Dudek. Próbując zdefiniować te 40 proc. zadań, które wciąż mamy przed sobą do rozwiązania, historyk wskazuje rozbudowę infrastruktury komunikacyjnej, reformę systemu sprawiedliwości, systemu energetycznego i szkolnictwa wyższego. Historyk podkreślał też, że spółki skarbu państwa "powinny przestać być prywatnymi folwarkami polityków".

Janusz Śniadek, przewodniczący NSZZ "Solidarność" uważa, że procesy transformacji najtrudniej było znosić najsłabszym. "W tych procesach i przekształceniach za mało było solidaryzmu społecznego. Jestem przekonany, że cena, jaką zapłaciło społeczeństwo za wolność, mogła być mniejsza" - powiedział.

Wypowiedzi panelistów spuentował: "mimo wielu porażek i zaniechań, za nic nie oddałbym tego, co już uzyskaliśmy".