Jasna Góra: Renowacja bazyliki z unijnych środków

Remont i renowacja świątyni są finansowane ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Woj. Śląskiego. W sumie trzy przedsięwzięcia - renowacja bazyliki, konserwacja zabudowań klasztoru oraz modernizacja wjazdu na jego teren - mają kosztować ponad 42,5 mln zł, z czego 35,2 mln zł to środki unijne.

Monumentalna, barokowa bazylika jasnogórska, przylega do Kaplicy Matki Bożej. Remontowi towarzyszą prace konserwatorskie. Natomiast podczas wymiany posadzki odsłonięte zostały partie dawnych murów i fundamentów bazyliki. Dzięki temu dokonano wielu zaskakujących odkryć archeologicznych.

"To jest nieznana, średniowieczna karta historii Jasnej Góry" - ocenił cytowany przez biuro prasowe sanktuarium kurator Zbiorów Sztuki Wotywnej na Jasnej Górze o. Jan Golonka.

Jasnogórska bazylika - murowana świątynia, tzw. halowy kościół pielgrzymkowy - powstawała w dwóch etapach w latach 1430-1435 oraz 1450-1463. W 1690 r. wielki pożar spowodował m.in. zerwanie sklepienia. Średniowieczny, gotycki wystrój ołtarzy doszczętnie spłonął. Teraz odkryto pozostałości z tamtego okresu.

"Jesteśmy na tym etapie, że możemy zejść poniżej posadzki bazyliki i dotknąć tego średniowiecznego założenia klasztoru - nieznanej karty w dziejach Jasnej Góry" - dodał o. Golonka.

W trakcie prac ziemnych wyłoniły się kolejne partie kamiennych murów. Natrafiono m.in. na fragmenty oryginalnej litej skały, na której jest postawiony kościół, a także wątki murów, czyli wszystko to, co dźwigało dzisiejszy kościół w jego pierwszych fazach rozwoju. Prace ziemne potrwają do końca listopada.

Archeolodzy dokumentują odkryte partie murów i nanoszą je na plany. W przyszłości mogą one być podstawą do badań nad poszczególnymi etapami rozwoju kościoła. Podczas prac budowlano-konserwatorskich odkryto też dwie krypty grobowe - jedną prawdopodobnie z XVII, drugą z XVIII w.

"Cała bazylika jest jednym wielkim cmentarzem. Na pewno pochowano tu ogromną ilość ludzi - trudno powiedzieć jaką; wiele osób było pochowanych w kryptach murowanych, ale występuje też szereg pochówków ziemnych bezpośrednio pod posadzką" - wyjaśniła kierująca pracami archeologicznymi na Jasnej Górze Iwona Młodkowska-Przepiórkowska.

Pierwsza krypta, odkryta na przełomie lutego i marca, została już szczegółowo zbadana, drugą poddano lustracji bez szczegółowego badania pochówków. W obu murowanych kryptach odkryto unikatowe trumny tzw. dłubanki, czyli wydrążone pnie drzew, gdzie składano zwłoki.

Ustalono, że w kryptach są groby zamożnych rodzin, trudno jednak ustalić ich tożsamość. W pierwszej krypcie były cztery pochówki dorosłych i jednego dziecka. Druga krypta, odkryta na przełomie września i października, zawierała siedem trumien: sześciu osób dorosłych i pochówek dziecka. Zwłoki w obu kryptach zachowały się w różnym stanie, przeważnie są to szczątki szkieletów, prochy, a także fragmenty tkanin i ubiorów.

Podczas zakończonej w październiku eksploracji drugiej krypty w jednej z trumien ze szczątkami kobiety odkryto nieznaną monetę. Początkowo była ona całkowicie nieczytelna z powodu grubej warstwy skrystalizowanych osadów i nawarstwień. Badania wykazały jednak, że jest to srebrny grosz koronny Zygmunta III Wazy z 1611 r., wybity w mennicy krakowskiej. To oznacza, że pochowane w krypcie osoby zmarły prawdopodobnie w początkach XVII wieku.

Równocześnie z pracami ziemnymi trwa renowacja sklepienia jasnogórskiej bazyliki. Całe prezbiterium, oddzielone od reszty świątyni ogromną folią, wypełniają rusztowania. Konserwatorzy zabezpieczają, czyszczą i odnawiają popękane rzeźby narzutowe, popękane i zmatowione stiuki oraz przemalowania na malowidłach, odbiegające od oryginalnych warstw. Uzupełniają też ubytki i odtwarzają strukturę stiuków.

Sklepienie o bogatej dekoracji sztukatorskiej zdobią malowidła Karola Dankwarta, wykonane w końcu XVII w. Renowacji zostały też poddane figury z późnobarokowego ołtarza głównego - grupa Wniebowzięcia Matki Bożej, grupa Trójcy Świętej, figury czterech Ewangelistów. Konserwowane są sztukaterie. Na tle rzeźb, ornamentu i sztukaterii położone zostaną cienkie płatki 23-karatowego złota.

Na razie trwa konserwacja techniczna, natomiast konserwacja artystyczna rozpocznie się w przyszłym roku, gdy zakończą się wszystkie prace związane z wymianą posadzki. Konserwacja prezbiterium ma być ukończona do połowy przyszłego roku. Bazylika jest obecnie wyłączona z ruchu pielgrzymkowego.