Zakony - budowniczowie europejskiej tożsamości

Czy zakony mogłyby ponownie przejąć rolę współtwórcy i strażnika wartości europejskich?

– Jestem głęboko przekonany, że wspólnoty zakonne, zwłaszcza katolickie, otwarte na świat, na innych, są czynnikiem niesłychanie istotnym w dzisiejszym chrześcijaństwie. Nasze korzenie kulturowe tkwią w Rzeczpospolitej chrześcijańskiej. Trzeba pamiętać o tych korzeniach i głęboko je uszanować pamiętając o tym, co one wniosły w budowie naszej cywilizacji, naszej tożsamości, na którą składają się nie tylko rzeczy chwalebne, ale także błędy, choćby stosowanie przymusu.
Ale powinniśmy też pamiętać o innych błędach – Oświecenia, polegających na nadmiernie optymistycznym spojrzeniu na człowieka. Doprowadziło to w XX w. do straszliwej katastrofy Europy, uwikłanej w dwa totalitaryzmy. Z powodu odrzucenia podstawowych wartości i chrześcijańskiej antropologii.

Dziś trzeba rozważyć wartości czasu Rzeczpospolitej chrześcijańskiej, potem wartości wniesione przez Oświecenie i rewolucję francuską, dalej wszystko, do czego doprowadziły totalitaryzmy europejskie. I zastanowić się nad wartościami, jakich Europa potrzebuje. Wówczas, jeżeli nawet będziemy odrzucali chrześcijaństwo, to będziemy głęboko szanowali chrześcijańskie korzenie, które mają szczególne znaczenie dla naszej wspólnej kultury. To jest ten czynnik tworzący Europę. Dlatego Europa powinna szanować i wspierać zakony – jako glebę, z której wyrasta.

***
Profesor Jerzy Kłoczowski (ur. 1924) – prezes zarządu Towarzystwa Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej od 1991 roku; od 2002 – dyrektor Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej. W latach 2000-2004 współtwórca i przewodniczący Konwentu Europejskiego Kolegium Polskich i Ukraińskich Uniwersytetów. Członek rzeczywisty Polskiej Akademii Umiejętności (od 2004), członek-korespondent PAU (od 1992), wykładowca m.in. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, College de France, Merton College Oxford University, Paris IV – Sorbonne (1985-1987), Institute for Advanced Study w Princeton.
Historyk-mediewista, specjalista historii Europy Środkowo-Wschodniej.

Rozmawiała Alina Petrowa-Wasilewicz