Muzeum ks. Popiełuszki z nagrodą IPN

Wręczenie nagród poprzedził spektakl „Apel Katyński” w reżyserii Emiliana Kamińskiego.

Muzeum ks. Jerzego Popiełuszki mieści się na terenie parafii pw. św. Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu, gdzie od maja 1980 pełnił swoją duszpasterską posługę ks. Popiełuszko. Tutaj też odbył się wielki pogrzeb i pochówek męczennika, a do jego grobu pielgrzymowały rzesze ludzi. Dotychczas naliczono ich 18 mln. Muzeum powstało w 2004 r., w 20. rocznicę śmierci ks. Jerzego, w podziemiach kościoła św. Stanisława. W jego zbiorach zgromadzono wiele pamiątek związanych z życiem, pracą duszpasterską oraz męczeńską śmiercią ks. Popiełuszki. Można tam obejrzeć kołyskę z czasów dzieciństwa, przedmioty codziennego użytku, a także liczne pamiątkowe fotografie. Do najcenniejszych zbiorów należy sutanna, w której kapłan został zamordowany.

Laureatem "Kustosza Pamięci Narodowej" został w tym roku także ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski, kapłan katolicki obrządków ormiańskiego i łacińskiego. W PRL był działaczem opozycji antykomunistycznej i kapelanem podziemnej „Solidarności”. Jest opiekunem niepełnosprawnych – prezesem Fundacji im. Brata Alberta. Historyk Kościoła, publicysta, rzecznik upamiętnienia ofiar i potępienia sprawców ludobójstwa dokonanego na Kresach Wschodnich przez nacjonalistów ukraińskich.

Za "Kustosza Pamięci Narodowej" uznano też Komitet Katyński, który stawia sobie za cel upamiętnienie ofiar Zbrodni Katyńskiej oraz pielęgnowanie pamięci o Polakach pomordowanych na Wschodzie. Zawiązano go (jako Konspiracyjny Komitet Katyński) 13 września 1979 r. podczas zebrania na plebanii kościoła św. Wacława na warszawskim Gocławku z inicjatywy b. kapelana AK ks. Wacława Karłowicza (1907–2007), braci Stefana, Andrzeja, Arkadiusza i Sławomira Melaków oraz Jana Wasia i ks. Antoniego Czajkowskiego. Deklarację założycielską podpisało 19 osób, a pełnego poparcia Komitetowi udzielił bp Władysław Miziołek. Przewodniczącym został Stefan Melak, który stał na czele organizacji aż do tragicznej śmierci w katastrofie prezydenckiego samolotu lecącego 10 kwietnia na uroczystości 70. rocznicy Zbrodni Katyńskiej.

Wyróżnienie trafiło ponadto do Niezależnego Komitetu Historycznego Badania Zbrodni Katyńskiej. Powstały w 1989 r. Komitet we współpracy z Polską Fundacją Katyńską prowadzi pracę badawczą i działalność poświęconą ujawnianiu prawdy o Zbrodni Katyńskiej. Przygotował m.in. 23 naukowe Sesje Katyńskie na Zamku Królewskim w Warszawie oraz wydał 25 roczników „Zeszytów Katyńskich”, obejmujących szeroki zakres tematyki związanej z Katyniem z zakresu historii, prawa, archeologii, etyki itp. Opracował kilkadziesiąt odezw, listów otwartych i apeli dotyczących Zbrodni Katyńskiej, kierowanych do władz polskich i rosyjskich. Współpracował przy organizacji wystaw katyńskich.

Nagrodą uhonorowany został także prof. Jan Łopuski, profesor prawa, wybitny znawca prawa morskiego, nauczyciel akademicki. Żołnierz i kronikarz Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie, popularyzator niezakłamanej wiedzy o Polskim Państwie Podziemnym.

Pośmiertnie nagrodą został uhonorowany Janusz Kurtyka (1960-2010), w latach 2005-2010 prezes IPN. Ukończył on studia doktoranckie w Instytucie Historii PAN, gdzie w 1995 r. obronił rozprawę doktorską z zakresu nauk humanistycznych. W 2000 r. uzyskał stopień doktora habilitowanego. Od 1979 r. działał w opozycji demokratycznej w Krakowie, był m.in. współzałożycielem tamtejszego NZS. Był autorem ok. 140 publikacji naukowych z zakresu historii Polski średniowiecznej i wczesnonowożytnej oraz historii oporu antykomunistycznego w Polsce po 1944 r. 10 kwietnia br. zginął w katastrofie samolotu prezydenckiego pod Smoleńskiem.

Wyróżnienie "Kustosz Pamięci Narodowej" przyznawane jest od 2002 r. polskim oraz zagranicznym instytucjom, organizacjom społecznym i osobom fizycznym za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu historii Narodu Polskiego w latach 1939–1989, a także za działalność publiczną zbieżną z ustawowymi celami Instytutu Pamięci Narodowej.