Powrót min. Środy

Przytaczamy artykuł w całości, aby każdy mógł sobie wyrobić na jego temat własne zdanie: Teza o sekularyzacji społeczeństw nowoczesnych z pewnością nie sprawdza się w Polsce

Postać mistyczna

Wielu katolikom wystarczają bowiem deklaracje i rytuały. Głoszą miłość bliźniego, nienawidząc myślących i wierzących inaczej. Kiedy na początku XX wieku francuski filozof Henryk Bergson poszukiwał źródeł moralności, natknął się na dwa. Jedno związane było z instynktem posłuszeństwa, z obowiązkiem rozumianym jako wypełnianie społecznych nakazów; drugie związane było z "porywem miłości", otwierającym dusze i wspólnoty. Dwa źródła ma również według niego religia; z jednej strony mamy rytuały i instytucje, które stanowią przestrzeń trwania i umacniania się każdej wiary, z drugiej mamy mistykę, głębokie indywidualne przeżycia duchowe, które wnoszą w owe instytucje ożywcze treści. Ta dwoistość charakteryzuje również etykę chrześcijańską. Z jednej strony ma ona postać deontologiczną, nakazową, autorytarną i rygorystyczną, z drugiej jest emocjonalna, otwarta, perspektywiczna. Bergson twierdził, że żadna kultura nie przetrwałaby, gdyby nie czynniki stabilizujące ją, "zamykające", żadna zaś nie byłaby warta przetrwania, gdyby nie miłość otwierająca ją i przepełniająca duchowością. Kiedy zadawał sobie pytanie, co "otwiera" moralność i kto jest owym posłańcem duchowym nowych horyzontów moralnych, odpowiadał: "bohaterowie moralni". Zaliczał do nich Sokratesa, Chrystusa, Buddę, mistyków. Zapewne teraz dołączyłby do nich Jana Pawła II. I to nie tylko z powodu wielkiej osobowości, ale przede wszystkim z powodu niespotykanego połączenia w Jego działalności i biografii, owych dwóch - zdawać by się mogło - antynomicznych elementów: siły dążącej do zamknięciawspólnoty w rygorach surowych norm oraz indywidualnego, znoszącego wszelkie granice duchowego otwarcia. Takim był zapewne Jan Paweł II. Był postacią mistyczną w sensie bergsonowskim. Ale jeśli tak, to z pewnością jego śmierć niczego nie zamyka. Jego życie było impulsem danym kulturze chrześcijańskiej, którego konsekwencje instytucjonalne i duchowe przyjdzie obserwować dopiero następnym pokoleniom. Wzmocnił Kościół jako instytucję i uczynił wyraźniejszymi jego nakazy (nie opcja fundamentalna i czcze deklaracje - jak pisał Jan Paweł II w encyklice "Veritatis splendor" - lecz "przykazania wskazują człowiekowi drogę życia (...) przykazania stanowią podstawowy warunek miłości bliźniego, a jednocześnie jej sprawdzian. Są pierwszym, niezbędnym etapem drogi ku wolności, jej początkiem". W świecie pełnym chaosu był niczym mocno wbity w ziemię drogowskaz; wskazywał drogi trudne, ale pewnie prowadzące do celu. Był bezkompromisowym, wymagającym, rygorystycznym sędzią moralnym.