Kościół prawosławny: Obchody 60 rocznicy akcji Wisła

„Nie możemy zapomnieć o tamtych tragicznych wydarzeniach. Pamiętamy o nich jednak nie po to, by rozdrapywać rany. Wydarzenia te – mimo wielu trudności, które częstokroć trwają do dzisiaj – stały się początkiem, bardzo trudnym początkiem nowego – obecności prawosławnych chrześcijan na tzw. Ziemiach Odzyskanych. To okres budowania wielu cerkwi, ale też rozwoju kultury w postaci chórów pielęgnujących kulturę narodową, literatury – również naukowej – pisanej w językach ukraińskim, czy łemkowskim. Jeżeli bowiem jesteśmy wierni Bogu i swojej wierze, to pokonamy wszelkie trudności i tutaj może zabłysnąć nasza kultura: łemkowska, ukraińska czy białoruska…” – tymi słowami arcybiskup wrocławski i szczeciński Jeremiasz rozpoczął uroczystości upamiętniające 60-lecie akcji Wisła. W uroczystościach wzięli udział hierarchowie Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego z metropolitą Sawą, arcybiskupami: Szymonem, Jeremiaszem i Ablem oraz biskupami Mironem, Jakubem i Paisjuszem. Do Przemkowa przybyli także licznie duchowni z diecezji wrocławsko-szczecińskiej i z innych diecezji PAKP, jak również wierni, dla których wydarzenia związane z akcją Wisła stały się punktem zwrotnym, dzielącym ich życie na czasy, kiedy zamieszkiwali na ziemiach należących od wieków do ich przodków, i na te czasy, w których przyszło im żyć w nowych, nierzadko wrogich dla nich okolicznościach daleko od swoich rodzinnych domów i cerkwi. W pierwszym dniu obchodów (28 lipca), które odbywały się w Przemkowie na Dolnym Śląsku odbyła się sesja naukowa poświęcona przyczynom akcji Wisła i jej skutkom dla Kościoła prawosławnego i przesiedlanej ludności. W swoim wystąpieniu metropolita Sawa podkreślił, że w ludzkim wymiarze akcja „Wisła” była wielkim ciosem zadanym tak społecznościom łemkowskim i ukraińskim zamieszkującym od pokoleń ziemie Podlasia, Chełmszczyzny, Lubelszczyzny czy Łemkowszczyzny, jak i strukturom cerkiewnym, które – jak to miało miejsce w przypadku ostatniego z wymienionych regionów – praktycznie przestały istnieć. Metropolita wskazał na wiele ludzkich dramatów polegających na wyrzekaniu się narodowości i wiary przodków ze względu na wrogą postawę otoczenia i wezwał do pojednania pomiędzy narodami: ukraińskim i polskim w duchu prawdziwie chrześcijańskiej pokory i wybaczenia. W dalszym ciągu zgromadzeni wysłuchali wykładów: dyrektora Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego profesora dra hab. Rościsława Żerelika oraz dr Stefana Dudry z Przemkowa. Pierwszy z wymienionych omówił problem polityki władz polskich przed i po II wojnie światowej wobec mniejszości narodowych i stosunku tych mniejszości do władz, a na tym tle ukazał przyczyny i skutki akcji Wisła. Drugi z prelegentów przedstawił rozwój życia religijnego i struktur cerkiewnych na Ziemiach Odzyskanych, w następstwie akcji Wisła. Po wykładach, zachęceni przez księdza metropolitę, duchowni i świeccy opowiadali o swoich przeżyciach związanych z wysiedleniem na Ziemie Odzyskane. Młodsi przytaczali wspomnienia swoich krewnych, którzy padli ofiarą działań w ramach akcji Wisła. W dalszym ciągu zgromadzeni występ zespołu wokalno-instrumentalnego „Łastiwoczka” (Jaskółeczka), który skupia łemkowskie dzieci i młodzież z Przemkowa i okolicznych miejscowości. Występ zakończyło wspólne odśpiewanie łemkowskiej piosenki „Tam w horach Karpatach”. Po południu zgromadzeni uczestniczyli w nabożeństwie całonocnego czuwania wraz z uroczystą procesją, któremu przewodniczył zwierzchnik PAKP. Kulminacją obchodów była uroczysta Boska Liturgia (w niedzielę, 29 lipca br.) celebrowana pod przewodnictwem metropolity Sawy przez obecnych biskupów oraz przybyłe na uroczystości duchowieństwo. W trakcie homilii arcybiskup lubelski i chełmski Abel mówił o wyjątkowym paradoksie, jakim są tegoroczne uroczystości. Nie są to obchody pełne smutku i goryczy, ale radości, triumfu i nadziei, gdyż na Ziemiach Zachodnich – w wyniku akcji Wisła, wbrew intencjom jej inspiratorów – powstały silne struktury Kościoła prawosławnego a wysiedleni rozwinęli się w ramach swoich grup narodowościowych. Po Liturgii zgromadzeni w uroczystej procesji okrążyli cerkiew pw. św. Michała Archanioła, a przed stojącym przy cerkwi krzyżu odmówili modlitwy za zmarłych, w tym ofiary akcji Wisła.