Życie nie abstrakt

Były marszałek Sejmu, były wiceprezes Prawa i Sprawiedliwości, lider Prawicy RP napisał: Nie zgadzając się w wielu punktach z artykułem Andrzeja Wielowieyskiego („Gazeta Świąteczna”, 20-21 października), muszę wyrazić szacunek dla jego uczciwości intelektualnej. Senator - zmagając się z problemem prawnokarnej ochrony życia przed urodzeniem - nie ułatwia sobie sprawy, sięgając po „książki najgorsze”, ale podejmuje spór z zaleceniami encykliki Evangelium vitae. Chciałbym, by jej zasady były najszerzej uznawane za normatywne, ale skoro nie zawsze są - lepiej, by były uczciwie dyskutowane, niż ignorowane. Encyklika Jana Pawła II o prawie do życia to bardzo bogaty dokument. Nie jest to tylko zwykłe powtórzenie zasad zawartych w Humanae vitae Pawła VI, ale szerokie omówienie zarówno ich podstaw antropologicznych, jak i konsekwencji społecznych. To również ważny dokument teologii politycznej rozważający w stopniu wyższym niż kiedykolwiek wcześniej etyczne aspekty demokracji, legitymizm jej decyzji czy nawet wymogi moralne pracy parlamentarnej. Również cywilizacja życia, o której pisze Jan Paweł II, to nie prosty odruch reakcji na cywilizację śmierci, ale kompleksowa reorientacja naszej kultury. Papież kieruje uwagę świata na najsłabszych, wskazuje na potrzebę wzmocnienia solidarności społecznej i uznania godności natury ludzkiej za centralne kryterium dobra publicznego. Andrzej Wielowieyski pisze, że w Evangelium vitae chodzi o deklarowanie potępień i zaostrzanie kar. Taka redukcja oznacza pominięcie zawartych tam nauk i rozważań dotyczących kary śmierci, odpowiedzialności dziennikarzy za opinię publiczną, współczucia wobec kobiet, które zgodziły się na śmierć swego dziecka, i wielu innych kwestii. To zupełnie kluczowe pytanie, bez którego trudno racjonalnie prowadzić debatę. Jeżeli jest tylko człowiekiem potencjalnym, to tzw. aborcja byłaby szczególnie drastyczną formą jednorazowej sterylizacji matki. Jeżeli "życie" nie oznacza jeszcze "człowieka" - pozostaje kwestią moralną, w jakim stopniu należy przyszłemu człowiekowi przyznawać prawa już aktualnego. Jeżeli wreszcie dziecko przed urodzeniem jest człowiekiem, konkretną osobą - ma prawa i nie wolno go traktować jak abstrakcyjnego problemu moralnego. Ten spór zapewne będzie się toczył długo, skoro o kwestię ludzkiej godności czarnych Amerykanów spierano się co najmniej dwieście lat. Ale nie jest to spór beznadziejny, bo ludzkość poradziła sobie i z niewolnictwem, i z pojedynkami, i radzi sobie z rytualnymi zabójstwami wdów po śmierci mężów. Trzeba stawiać to podstawowe pytanie i trzeba rozmawiać. W artykule Wielowieyskiego słychać echo polemik w sprawie ochrony życia z początku lat 90. Wtedy głównym przedmiotem ataku środowisk przeciwnych prawnej ochronie życia przed urodzeniem była "penalizacja" zamachu na to życie. Traktowano tu ochronę karną jako arbitralną decyzję ustawodawcy, a nie funkcję karygodności czynu. Tymczasem ochrona karna najważniejszych praw człowieka jest elementarną instytucją naszej cywilizacji wywodzącą się tyleż z Przymierza Noego, co z rzymskiego prawa. Z przykrością przeczytałem demagogiczną (przepraszam, ale nie znajduję innego słowa) uwagę, że „trudno sobie wyobrazić, aby donosiciel, policjant i prokurator mogli być najważniejszymi twórcami i gwarantami nowej kultury rodzicielskiej”. Aborcja jest bowiem - poza innymi aspektami - najbardziej brutalną formą przemocy domowej, u której podstaw leżą z reguły (i również w tym wypadku) patrymonialne wyobrażenia o własności i władzy w stosunku do współmałżonka i dzieci. Czy tu również Senator proponuje ambiwalencję prawną, bo z jednej strony interwencja, a nawet kara, jest moralnie uzasadniona, ale z drugiej "trudno sobie wyobrazić, aby donosiciel, policjant i prokurator mogli być najważniejszymi twórcami i gwarantami kultury rodzicielskiej"?