Wielkanoc u grekokatolików i prawosławnych

Wielka Sobota to czas oczekiwania na Zmartwychwstanie i wspominanie zejścia Pana Jezusa do Szeolu. Przez cały dzień adorowana jest złożona w symbolicznym Bożym Grobie płaszczanica - ikona-całun, z wizerunkiem zdjętego z krzyża i spoczywającego w grobie Chrystusa. W kościołach wschodnich ciągu dnia, niekoniecznie wieczorem, odprawiane są też nieszpory z Mszą św. - liturgią św. Bazylego Wielkiego, w trakcie której mówi się już o Zmartwychwstaniu Pańskim. Właśnie po tej Mszy św. najczęściej święci się pokarmy na wielkanocne śniadanie. Wierni – podobnie jak w Kościele rzymskokatolickim – przynoszą potrawy mięsne, chleb, czy kolorowe pisanki. Niekiedy święcenie pokarmów odbywa się już w sam poranek wielkanocny, po Eucharystii. W niedzielę liturgia paschalna zaczyna się wczesnym rankiem. Godzina rozpoczęcia świętowania zależy od tradycji i uwarunkowań lokalnych. Czasem bywa to 4 rano, czasem 6. Na początku odbywa się krótkie nabożeństwo nawiązujące do pustego grobu. Polega ono na przeniesieniu przez kapłana płaszczanicy z Grobu Bożego na ołtarz. Potem następuje tzw. Jutrznia Paschalna - nabożeństwo, które już w pełni mówi o cudzie zmartwychwstania. Zaczyna się ono procesyjnym wyjściem kapłanów i wszystkich wiernych z kościoła, którego drzwi zostają zamknięte. Procesja obchodzi świątynię – raz lub trzykrotnie. Po procesji celebrans przewodniczący liturgii stuka krzyżem w drzwi kościoła i otwiera je na znak pustego grobu i zmartwychwstania. Po śpiewie „Chrystus zmartwychwstał” wszyscy wierni pod przewodnictwem kapłana wchodzą do świątyni, w którym nabożeństwo jest kontynuowane. We wszystkich Kościołach tradycji wschodniej czyta się wówczas m.in. tekst o zmartwychwstaniu autorstwa św. Jana Chryzostoma. Po Jutrzni Paschalnej odprawiana jest od razu Eucharystia, w czasie której kapłan czyta Prolog Ewangelii wg św. Jana. W czasie tego czytania biją wszystkie kościelne dzwony. Od czasu tej liturgii drzwi ikonostasu pozostają otwarte na cały tydzień – przez oktawę Świąt Wielkanocnych. Po Mszy św. wierni udają się do domów na paschalne śniadanie. W Poniedziałek przypada drugi dzień Świąt. Charakterystyczny dla tradycji greckokatolickiej jest ludowy zwyczaj polegający na tym, że po Mszy św. dzieci i młodzież wychodzą przed kościół i śpiewają pieśni o wiośnie, o przebudzaniu się do życia. Po tych śpiewach rozpoczyna się zwykle – znane nie tylko w tradycji wschodniej – polewanie wodą. maj/maz