Reducie już nic nie grozi

Wojewódzki konserwator zabytków Rafał Nadolny podjął tę decyzję na wniosek Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich. Zgodnie z ich postulatem, wpis dotyczy "zachowanego fragmentu pola bitwy, tj. pozostałości po umocnieniach wojennych Warszawy z czasów powstania listopadowego oraz cmentarza wojennego, zwanego w terminologii wojskowej Redutą (dziełem) nr 54, w pamięci Polaków zakorzenionej pod nazwą Reduta Ordona".

W uzasadnieniu do decyzji zaznaczono także, że "Reduta Ordona to cenny zabytek militarny, stanowi także cmentarz poległych żołnierzy wojsk powstańczych oraz szturmujących Redutę Rosjan, stanowi także świadectwo zdarzenia bardzo ważnego dla tożsamości Narodu Polskiego. Ważnego szczególnie dla mieszkańców Warszawy, stanowiąc symbol poświęcenia utrwalony w literaturze polskiej". W ocenie konserwatora decyduje to zarówno o materialnej, jak i niematerialnej wartości miejsca.

Wśród przyczyn dokonania wpisu, obok zasadności merytorycznej, zwrócono uwagę również na społeczny wymiar. "Interes społeczny - reprezentowany już przez SNAP jako organizację społeczną - podkreślono poprzez ponad 3000 podpisów złożonych elektronicznie pod apelem w sprawie zachowania tzw. Reduty Ordona (...), postulując zmianę obowiązujących ustaleń prawa miejscowego mogących doprowadzić do zniszczenia dzieła oraz utworzenie in situ »centrum edukacyjnego poświęconego Reducie Ordona«" - czytamy w uzasadnieniu.

Na mocy decyzji mazowieckiego wojewódzkiego konserwatora zabytków z uwagi "na zachowane wartości historyczne i naukowe dzieło fortyfikacyjne nr 54 (reduta), tj. pozostałość po umocnieniach obronnych Warszawy, miejsce walk stoczonych 6 września 1831 roku w ramach powstania listopadowego" została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych i objęta ochroną prawną.

Lokalizacja Reduty Ordona przy obecnej ul. Na Bateryjce na warszawskiej Ochocie, a nie - jak wcześniej sądzono - na terenie Woli została potwierdzona w 2010 r. Archeolodzy podczas późniejszych prac odkryli szczątki żołnierzy - głównie rosyjskich, jak również polskich, a także m.in. guziki od mundurów, elementy karabinów, kawałki granatów czy rosyjski tasak. Natrafiono też na fragment fosy i wału ochronnego.

Archeolodzy i stowarzyszenia społeczne od dłuższego czasu zabiegali o wpisanie tego terenu do rejestru zabytków celem ochrony przed zabudową deweloperską. Zwracali również uwagę na dewastacje mające wcześniej miejsce na terenie Reduty, powstające w wyniku rabunkowych poszukiwań i nielegalnych wykopów ziemnych.

Obrona Reduty Ordona miała miejsce podczas powstania listopadowego 3 lub 4 września 1831 r. rano ok. godz. 6 i trwała prawdopodobnie ok. 1,5 godziny. Fortyfikacji broniło 6 dział, a załoga mogła liczyć maksymalnie ok. 200 żołnierzy. Nie dowodził nimi - jak to opisał Mickiewicz - Julian Konstanty Ordon, lecz mjr Ignacy Dobrzelewski. W wyniku walk poległo wówczas kilkuset polskich i rosyjskich żołnierzy. Zwłoki Polaków prawdopodobnie zostały pochowane w fosie lub przysypane podczas wybuchu prochowni. Rosjan pogrzebano na cmentarzu prawosławnym na Woli.