Komisja Wspólna Rządu i Episkopatu ma 60 lat

Formalno-prawny status Komisji Wspólnej potwierdziła ustawa o stosunkach miedzy państwem a Kościołem z maja 1989 r. Współprzewodniczącymi Komisji Wspólnej od strony kościelnej po 1989 r. byli kolejno: abp Jerzy Stroba (do 1996 r.), abp Tadeusz Gocłowski (1996-2004), bp Stanisław Wielgus (2004-2006) i abp Sławoj Leszek Głódź (od 2007 r.).

Po 1989 r. prace Komisji Wspólnej podzielić można na kilka etapów, w zależności od opcji politycznej sprawującej władzę. Pierwszy z nich, za rządów Tadeusza Mazowieckiego i Hanny Suchockiej – jak wspomina abp Tadeusz Gocłowski - „był etapem otwartym i partnerskim. Czuliśmy się partnerami wielkiej sprawy obecności Kościoła w państwie, które ma określoną tożsamość, określone dzieje, itd.

Trzeba przyznać, ze nie było to łatwe: koalicja polityczna, która wówczas zasiadała w Parlamencie i w konsekwencji w rządzie, reprezentowała różne punkty widzenia, np. w kwestii powrotu religii do szkół. Jednak autentyczne poszukiwanie dobra doprowadziło do przyjęcia ustawy w 1992 r., która wprowadziła w pełnym, postulowanym przez Kościół zakresie lekcje religii do szkół. Przykładów takiego pozytywnego działania było wiele. Pierwszy etap zakończył się podpisaniem Konkordatu”.

Radykalnie odmienny okres w pracy Komisji Wspólnej nastąpił po jesiennych wyborach 1993 r., kiedy do rządów powrócili postkomuniści. Nastąpiło radykalne „zamrożenie” wzajemnych stosunków. Choć spotkania Komisji Wspólnej odbywały się regularnie, to w większości wypadków kończyły się protokołem rozbieżności spraw, na które strony miały odmienne poglądy. Często dyskutowana sprawą był Konkordat, którego ratyfikację blokowała wówczas lewica. Obszarem, w który obie strony zaangażowały się pozytywnie były przygotowania do wizyty Jana Pawła II w 1997 r. W tym samym roku strona rządowa zgodziła się na wynagradzanie ze środków budżetowych katechetów zatrudnionych w szkołach.

W okresie rządów AWS – w latach 1997-2001 - stosunki państwo-Kościół można określić jako twórcze i poprawne. Główny jednak ciężar wspólnych prac z rządem przejęła kierowana przez bp. Tadeusza Pieronka Kościelna Komisja Konkordatowa, która – wraz z analogiczną komisją rządową – pracowała nad dostosowaniem polskiego prawa do ustaleń wynikających z Konkordatu ze Stolicą Apostolską.

Podczas kolejnego okresu rządów lewicy w latach 2001-2005, wzajemne stosunki – mimo różnic w wielu szczegółowych kwestiach – układały się jednak w miarę harmonijnie. Stronie państwowej zależało wówczas na dobrych stosunkach z Kościołem, szczególnie w perspektywie integracji europejskiej. Kard. Józef Glemp wyraził się na ten temat po posiedzeniu Komisji Wspólnej w marcu 2002 r. w następujących słowach: „Kościół zdaje sobie sprawę z trudności, ale widzi możliwość współdziałania w tej dziedzinie. Kościół przybliżając duchowość Europy może towarzyszyć wysiłkom ekonomistów i finansistów pracujących na rzecz integracji europejskiej”.

W styczniu 2003 r. na spotkaniu Komisji Wspólnej strona kościelna zgłosiła postulat, aby polski rząd wynegocjował na forum Unii Europejskiej specjalną klauzulę chroniącą życie człowieka od momentu poczęcia. Miała to być klauzula - w intencji Kościoła – włączona do przyszłego Traktatu Konstytucyjnego UE. Rząd zobowiązał się, że będzie dążyć do wprowadzenia odwołania do chrześcijaństwa w preambule do Traktatu Konstytucyjnego.

Z silną krytyką przedstawicieli Kościoła na forum Komisji w 2003 r. spotkał się fakt państwowej rejestracji Partii Antyklerykalnej. Strona kościelna upominała się na kolejnych spotkaniach o zaliczanie oceny z religii do ogólnej średniej z ocen uzyskiwanych przez ucznia.

W listopadzie 2004 r. na forum Komisji Wspólnej strona kościelna wyraziła swe zastrzeżenia wobec przyjętej przez Parlament ustawy o świadczeniach rodzinnych, która – jak wykazały badania – spowodowała niepokojące zjawisko fikcyjnych rozwodów, przeprowadzanych celem uzyskania wyższych świadczeń. Biskupi wyrazili też zaniepokojenie opóźnieniem prac Komisji Majątkowej. Strona kościelna odniosła się też zdecydowanie krytycznie do projektu ustawy zgłoszonej przez grupę senatorów, na temat rejestracji tzw. związków partnerskich.