Nowy RPO złożył ślubowanie przed Sejmem

Przedstawiając swoje priorytety jako RPO Lipowicz zwróciła uwagę m.in. na usuwanie patologii administracji i krzywdy społecznej.

"Każdy, kto uważa, że jego prawa zostały naruszone, może się do RPO zwrócić. Staranne rozpatrywanie tych spraw jest najważniejszym zadaniem urzędu i na tym chciałabym się skupić" - zadeklarowała prof. Lipowicz.

Zwróciła uwagę na nowe wyzwania, jakie stają przed RPO w związku z postępującą europeizacją administracji.

Zapowiedziała, że będzie współpracować z organizacjami pozarządowymi. "Współpraca z sektorem obywatelskim jest nie tylko prawem, ale obowiązkiem RPO. Nawet jeśli stanowiska czasem trudno pogodzić, to zawsze jest to głos, którego nie wolno lekceważyć" - podkreśliła.

Zwróciła uwag na kwestię imigrantów. "Przez lata to Polska dostarczała imigrantów i uciekinierów, wzbogacając swoim potencjałem inne kraje, teraz coraz częściej to Polska przyjmuje imigrantów. Chciałabym, żebyśmy postrzegali ich jako potencjał, nie zagrożenie i potrafili ten potencjał wykorzystać" - mówiła.

Zapowiedziała, że czuje się w obowiązku szczególnie dbać o prawa osób starszych - do godności, samodzielności, prawa niepełnosprawnych, ofiar przestępstw i tych osób, które czują się zagrożone i najsłabsze.

Wyraziła nadzieję na dobrą współpracę z parlamentem. "Spędziłam w tej izbie osiem lat, rozumiem trud pracy poselskiej, dlatego liczę na współpracę ze wszystkimi klubami" - dodała. Zaznaczyła, że wiele sobie obiecuje po współpracy z Rzecznikiem Praw Dziecka, a także z Najwyższą Izbą Kontroli.

Irena Lipowicz urodziła się w 1953 r. w Gliwicach; jest prawnikiem. Od 1998 r. jest profesorem w Uniwersytecie im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, obecnie kierownikiem Katedry Prawa Administracyjnego.

Przez wiele lat była posłanką - najpierw Unii Demokratycznej, a potem Unii Wolności.

Lipowicz od 2008 r. pełni funkcję dyrektora zarządzającego w Fundacji Polsko-Niemieckiej. W latach 2000-2004 była ambasadorem w Austrii; w latach 2004-2006 ambasadorem - przedstawicielem ministra spraw zagranicznych ds. stosunków polsko-niemieckich. Zrezygnowała z tej funkcji razem z ówczesnym szefem MSZ Stefanem Mellerem po tym, jak do rządu weszła Samoobrona. Jako posłanka była przewodniczącą Polsko-Austriackiej Grupy Parlamentarnej i wiceprzewodniczącą Polsko-Niemieckiej Grupy Parlamentarnej.

Lipowicz od 2005 r. jest członkiem Kolegium Najwyższej Izby Kontroli, w 2006 r. PO rekomendowała ją na funkcję sędziego TK, jednak jej kandydatura nie uzyskała większości.

Ukończyła z wyróżnieniem studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego (1972-76). Wykładała na Uniwersytecie śląskim i w Krajowej Szkole Administracji Publicznej. Opublikowała ponad 50 prac naukowych i wygłaszała wykłady m.in. na uniwersytetach w Kolonii, Atenach, Passau, Grazu, Dreźnie i Tybindze.

Rzecznik Praw Obywatelskich jest niezależnym i niezawisłym w swojej działalności, jednoosobowym organem konstytucyjnym. Urząd powstał w Polsce w 1988 r. Ustawa o RPO została uchwalona 15 lipca 1987 r.; urząd jest umocowany w konstytucji z 1997 r. RPO powoływany jest przez Sejm za zgodą Senatu na pięcioletnią kadencję. Ta sama osoba nie może być Rzecznikiem więcej niż przez dwie kadencje.

Podstawowym zadaniem Rzecznika jest stanie na straży wolności oraz praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji i innych przepisach prawa. Zadanie to Rzecznik realizuje przez badanie, czy na skutek działania lub zaniechania organów, organizacji albo instytucji zobowiązanych do przestrzegania i realizacji wolności człowieka i obywatela nie nastąpiło naruszenie prawa oraz zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej i - w razie stwierdzenia takiego naruszenia - podejmowanie stosownych działań.

W ciągu 21 lat do RPO zgłoszono ponad milion spraw, w tym nowe sprawy stanowiły około 650 tys. W 2009 r. było ich odpowiednio 65,2 tys. i 37 tys., ponadto pracownicy Biura RPO przyjęli ponad 6,7 tys. interesantów oraz udzielili blisko 23 tys. porad telefonicznych. W tym roku do końca czerwca podjęto do prowadzenia ponad 27,3 tys. spraw, w tym 12,5 tys. nowych.

Rzecznik poza sprawami indywidualnymi zajmuje się również sprawami systemowymi. W zeszłym roku było ich 555, a w tym 250. W 2010 r. skierowano 6 wniosków do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności przepisów prawa z Konstytucją, 3 wnioski o przystąpieniu do skargi konstytucyjnej, 60 kasacji do Sądu Najwyższego, 4 skargi do Wojewódzkich Sądów Administracyjnych, 2 pytania prawne do Sądu Najwyższego, 2 pytania do Naczelnego Sądu Administracyjnego, w 10 sprawach rzecznik przystąpił do postępowania sądowego i administracyjnego.

Spośród spraw rozpatrywanych przez Rzecznika Praw Obywatelskich najwięcej dotyczy prawa karnego, prawa pracy i zabezpieczenia społecznego oraz prawa cywilnego i gospodarki nieruchomościami. Każdy ma prawo wystąpienia do RPO z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej: obywatel polski, cudzoziemiec, który znajduje się pod władzą RP, oraz osoba prawna, a nawet jednostka organizacyjna nie mająca tej osobowości, jeśli tylko w myśl przepisów może być podmiotem praw i obowiązków, a także organizacja obywateli i organ samorządu. Rzecznik może podjąć czynności także z własnej inicjatywy, m.in. na skutek informacji zamieszczonej w środkach masowego przekazu oraz wniosku Rzecznika Praw Dziecka.

Pierwszym RPO była prof. Ewa Łętowska (1987-92), zastąpił ją prof. Tadeusz Zieliński (1992-96), następnie funkcję RPO pełnili prof. Adam Zieliński (1996-2000), prof. Andrzej Zoll (2000-06). W latach 2006-10 RPO V kadencji był dr Janusz Kochanowski, który zginął w katastrofie pod Smoleńskiem.

Instytucja ombudsmana, nosząca różną nazwę w poszczególnych państwach, wywodzi się ze Szwecji. Jej prototyp stanowił związany z koroną kanclerz sprawiedliwości ustanowiony przez króla Karola XII w 1709 r. W 1809 r. w Szwecji ustanowiono parlamentarnego ombudsmana. Kolejnym państwem, w którym utworzono taką instytucję, była Finlandia (1919 r.).

W innych krajach urzędy te zaczęły powstawać dopiero po drugiej wojnie światowej. Obecnie działają w ponad 110 państwach na różnych kontynentach. W Europie instytucji ombudsmana nie utworzono dotąd tylko na Białorusi oraz w Turcji, w której podjęto już jednak prace legislacyjne nad utworzeniem tego organu, gdyż jest to jednym z warunków przyjęcia do Unii Europejskiej.

Urzędy ombudsmanów funkcjonują także przy Radzie Europy i przy Unii Europejskiej.