Życie religijne i aktywność społeczna - z tego najbardziej cieszą się Polscy seniorzy

O opisanie i ocenę losowo wybranych czynności (spośród 1800 aktywności) poproszono 200 osób powyżej 65 roku życia mieszkających w Polsce. Badani mieli podać rodzaj wykonywanej czynności, jej kontekst, oraz subiektywną ocenę - poziomu stresu, wysiłku, zadowolenia z czynności i przypisywanego jej znaczenia.

Okazuje się, że zadowolenie z konkretnych codziennych aktywności jest związane z satysfakcją z życia ogółem. Dr Ewa Jarosz podkreśla, że większość wcześniejszych badań koncentrowała się na życiu towarzyskim i aktywności fizycznej starszych. To z udziałem Polaków wskazuje, że nie mniej istotna dla zadowolenia z życia osób starszych jest religia, możliwość sprawowania opieki nad dziećmi oraz troska o zwierzęta - dotąd niewystarczająco uwzględnione w literaturze.

Największą radość sprawiają polskim seniorom praktyki duchowe lub religijne, spotkania towarzyskie i opieka nad dziećmi. Wypoczynek i aktywność fizyczna są określane jako umiarkowanie przyjemne. Opieka nad dorosłymi, wizyty lekarskie i podstawowe czynności dnia codziennego, takie jak prace domowe, podróże i zakupy, osoby 65+ oceniają jako najmniej przyjemne, wiążą się też one ze zwiększonym stresem.

Niezależnie od rodzaju aktywności seniorów bardziej cieszą te aktywności, które wymagają największego i najniższego wysiłku - bez względu na to, czy jest to wysiłek fizyczny czy intelektualny.

"Czynności stanowiące wyzwanie dla osób starszych mogą poprawić ich samopoczucie, dać poczucie większej kontroli i własnej skuteczności, a także poprawić funkcje poznawcze. Wśród najbardziej wymagających aktywności badani wskazywali czynności takie, jak drobne naprawy, ćwiczenia fizyczne, ale też hobby. Odpoczynek od wysiłku też jest potrzebny; czynności wykonywane przy najmniejszym wysiłku są również przyjemne" - mówi dr Jarosz.

Dodaje, że jest to drugie na świecie tego typu badanie wskazujące, że większe zadowolenie w późnych etapach życia daje właściwe zbalansowanie czynności wymagające niskiego i dużego wysiłku Według badania odpowiedni poziom wysiłku fizycznego lub poznawczego poprawia nastrój niezależnie od stanu zdrowia. Ważne, aby dobrać wysiłek do własnych preferencji i możliwości. Może to oznaczać na przykład zaangażowanie w zajęcia wymagające intelektualnie, takie jak krzyżówki, majsterkowanie i inne.

Jak się okazało, znaczenie ma także fakt, czy badani postrzegają daną czynność jako istotną, czy też nie. Istotność danej czynności zależy od tego, czy jest ona ważna w kontekście życia codziennego jednostki czy celów osobistych. Wcześniejsze badania wskazują, że posiadanie własnych celów, realizowanych między innymi poprzez codzienne czynności, zwiększa poczucie sensu w życiu i wiąże się z niższym odsetkiem objawów depresji u osób starszych.

"Warto w codziennych planach priorytetyzować to, co sprawia przyjemność jeśli chcemy poprawić swoje zadowolenie z życia ogółem" - radzi dr Jarosz. Z jej badania wynika, że brak jasnych priorytetów - w tym również ocenianie wszystkich czynności jako ważne - wiąże się z niższym zadowoleniem z życia ogółem. Satysfakcję z życia podnosi przypisywanie wyższej wartości czynnościom przyjemnym.

Zadowolenie z codziennych czynności jest niższe, jeśli towarzyszy im stres. Mimo to podwyższony poziom stresu nie wiązał się z niższą satysfakcją z życia ogółem. W badaniu dr Jarosz seniorzy zgłaszali dość niski poziom stresu (średnio 1.87 na skali pomiędzy 1 i 7). Czynności związane ze zdrowiem wiązały się z wyższym stresem. Ankietowani zgłaszali podwyższony poziom stresu również podczas oglądania wiadomości o COVID-19, co z kolei obniżało ich zadowolenie z oglądania telewizji. W przeciwieństwie do tego, aktywność społeczna i ćwiczenia zmniejszały stres psychiczny w grupie wiekowej 65+.

Czynności przynoszące największe zadowolenie to praktyczne sposoby radzenia sobie z negatywnymi emocjami, stresem czy poczuciem osamotnienia, które często towarzyszy osobom starszym.

"Dość proste strategie behawioralne mogą zwiększyć zadowolenie z życia osób starszych i to niezależnie od ich stanu zdrowia, wieku, czy sytuacji życiowej. Wszystkie modele statystyczne zastosowane w tym badaniu uwzględniają zmienne takie jak wiek, płeć, stan zdrowia, dochód, czy to czy badany mieszka w mieście czy na wsi. Oznacza to, że ich wpływ został uwzględniony w analizach, a mimo to efekt określonych czynności pozostał istotny statystycznie" - podsumowuje dr Ewa Jarosz.

Badanie było realizowane w ramach grantu Horizon 2020, jego wyniki zostały opublikowane w czasopiśmie Aging & Mental Health.