200 lat mechitarzystów

Uroczystości jubileuszowe rozpoczną się liturgią 15 maja. W kilka dni później, w refektarzu odbędzie się okolicznościowa akademia, po której zostanie otwarta specjalna wystawa ormiańskich rękopisów i wspaniałych ilustracji, a 12 maja zostanie zaprezentowany okolicznościowy znaczek Poczty Austriackiej.

Zakon i klasztor powstały na początku XVIII w. Ich twórcą był Ormianin M(e)chithar z Sebasty (dzisiejszy Sivas w Turcji; 1676-1749), pisarz i filolog. Pochodził z zamożnej rodziny ormiańskiej, nazywał się Petros Manuk. Mając 20 lat został kapłanem, po czym zaczął gromadzić wokół siebie uczniów. I wraz z 9 z nich w 1701 założył zakon w Stambule, przyjmując jednocześnie imię M(e)chithar, czyli „Pocieszyciel”.

Mnisi musieli jednak niebawem opuścić Stambuł za karę za wierność papieżowi (w 1695 założyciel zawarł unię z Rzymem). Osiedlili się w Modon na Peloponezie, należącym wówczas do Wenecji i przyjęli regułę św. Benedykta. Klemens XI uznał ich zakon jako wspólnotę benedyktyńską, łączącą w sobie tradycję ormiańską i zwyczaje wschodnie z zachodnią tradycją monastyczną. W niezmienionej formie mnisi działają oficjalnie od 1740 r. w pełnej wspólnocie z papieżem.

Po pewnym czasie przenieśli się oni do Wenecji i osiedlili się na niewielkiej wysepce San Lazzaro. W 1773 r. część zakonników odłączyła się od wspólnoty macierzystej, udając się do należącego wówczas do Austrii Triestu, skąd 18 lutego 1811 przybyli do Wiednia. Cesarz Franciszek I podarował im były klasztor kapucynów. Wkrótce po osiedleniu się na nowym miejscu otworzyli własną drukarnię, w której do 1999 drukowali dzieła w 41 językach – od ormiańskiego przez hebrajski po arabski. Przed kilkoma laty ze względów ekonomicznych musieli wstrzymać tę działalność. Choć w klasztorze nadal przygotowywane są liczne dzieła, ich druk odbywa się już za granicą.

W dalszym ciągu natomiast wytwarzany jest tam tradycyjny likier klasztorny "Miechitharine". Odręczny przepis z 1680 r. zawiera nazwy 43 ziół i 12 rodzajów owoców, stanowiąc tajemnicę, znaną tylko dwóm zakonnikom.

Należący do zakonnego kompleksu kościół mechitarzystów "Maria Schutz" stanowi centrum duchowe ormiańskich katolików w Wiedniu. Opieka duszpasterska nad nimi należy do podstawowych zadań tych ormiańskich zakonników.

Piękny klasztor w stylu biedermeierowskim jest najważniejszym ośrodkiem kultury ormiańskiej w Europie Środkowej. W miejscowym muzeum przechowywane są skarby sztuki, m.in. bogate zbiory monet ormiańskich, przez 200 lat zbierane przez mnichów w Wiedniu. Licząca 20 tysięcy tomów i 3 tysiące rękopisów biblioteka jest największym w Europie zbiorem dóbr kultury regionu ormiańskiego, kaukaskiego i Wschodniej Anatolii. Najstarszy zabytek – Ewangeliarz św. Łazarza pochodzi z IX wieku. Więcej rękopisów ormiańskich jest tylko w Erywaniu, Jerozolimie i Wenecji.

Obecny opat o. Paul Kodjanian w rozmowie z biuletynem prasowym archidiecezji wiedeńskiej powiedział, że „mechitarzyści stanowią od 200 lat żywy most między Wschodem a Zachodem“. Pracują oni duszpastersko, na misjach i w szkołach oraz zajmują się działalnością naukową. Do dziś prowadzą własne szkoły w Stambule, Bejrucie i w Los Angeles (USA), do których uczęszcza dwa tysiące uczniów.

W czerwcu 2000 na nadzwyczajnym zgromadzeniu delegatów obu gałęzi zakonu – weneckiej i wiedeńskiej – ustalono zasady ponownego połączenia ich w jedną całość pod wspólnym zwierzchnictwem. Dziś znów istnieje jeden zakon z opatem generalnym i wspólną radą administracyjną na czele, przy czym domem macierzystym jest wspólnota z San Lazzaro degli Armeni, a konwent wiedeński, z własnym opatem, jest drugim głównym klasztorem.

Żyje w nim obecnie czterech zakonników. Mechitarzyści mają ponadto swoje domy w USA, na Węgrzech, we Włoszech, w Turcji, Libanie, Syrii, Armenii, Argentynie i Francji, ogółem jest ich około 30.

Do zakonu przyjmowani są w zasadzie tylko Ormianie. W XIX wieku członkami zakonu byli także Austriacy, ale jako bracia świeccy. Dziś większość mnichów pochodzi z Libanu, Syrii i Turcji.

Armenia jako pierwszy kraj na świecie uznała chrześcijaństwo za religią państwową już w 301 r. Z okazji 1700-lecia chrześcijaństwa w tym kraju w dniach 25-27 września 2001 r. przebywał tam Jan Paweł II, podejmowany i goszczony przez zwierzchnika Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego, patriarchę-katolikosa Garegina II w jego rezydencji. Tenże katolikos podczas pobytu w Austrii na zaproszenie arcybiskupa Wiednia kard. Christopha Schönborna w listopadzie tegoż roku odwiedził wiedeńskich mechitarzystów.