Szlakiem martyrologii Romów

Tabor wyruszył autokarami w czwartek z Tarnowa do Szczurowej. Po drodze, w Żabnie i Szczurowej, odbyły się pierwsze uroczystości. Od piątku w taborze jadą cztery zabytkowe wozy cygańskie z Muzeum Okręgowego w Tarnowie. W sobotę w południe w Borzęcinie odsłonięty zostanie Pomnik Pamięci o Zagładzie Romów w lesie borzęckim. W niedzielę tabor wyruszy do Tarnowa.

Tabor prowadzą wójtowie: Adam Bartosz - dyrektor Muzeum Okręgowego w Tarnowie, i Adam Andrasz - dyrektor Centrum Kultury Romów.

Udział w tegorocznym taborze zapowiedziała pełnomocnik rządu ds. równego traktowania Elżbieta Radziszewska. "Właśnie zaprzęgamy konie do wozów i będziemy wyruszać. Oczekujemy pani minister" - powiedział PAP w piątek w Szczurowej jeden z wójtów taboru, Adam Bartosz.

Tabor wędruje w strugach deszczu, padającego od kilku dni w Małopolsce. "Nie jest źle, nie ma powodzi, cieszymy się tym, co mamy" - zaznaczył Bartosz.

Wozom taboru towarzyszą liczne samochody i autokar z uczestnikami wyprawy. Większość Romów jadących taborem nosi tradycyjne cygańskie stroje. Kobiety mają kolorowe bluzki i falbaniaste spódnice, mężczyźni - kamizelki i kapelusze oraz wysokie buty z cholewami, za które zatknęli noże.

W Żabnie uczestnicy taboru modlili się przy mogile 49 Romów zamordowanych przez hitlerowców, otworzyli także ekspozycję w Gminnym Centrum Kultury. W Szczurowej modlili się przy zbiorowej mogile 93 Romów, których 3 lipca 1943 r. policja niemiecka rozstrzelała na miejscowym cmentarzu. Lista ofiar zachowała się w dokumentach parafialnych (byli chrzczeni w szczurowskim kościele). W 1956 r. z inicjatywy Powiatowego Zarządu ZBOWiD w Brzesku na mogile Cyganów ustawiono pamiątkowy głaz z okolicznościowym napisem. Jest to zarazem pierwszy pomnik postawiony dla upamiętnienia cygańskiej Zagłady.

Odsłonięty w sobotę Pomnik Pamięci o Zagładzie Romów w lesie borzęckim będzie z kolei pierwszym w Polsce pomnikiem zaprojektowanym przez romską artystkę Małgorzatę Mirgę-Tas. Stanie na miejscu, gdzie w lipcową sobotę 1942 r. Niemcy zamordowali grupę 29 Romów - mężczyzn, kobiet i dzieci, należących do rodzin Majewskich, Kwiatkowskich, Chmielewskich i Cioroniów. Ofiary masakry zostały ekshumowane w 1959 r., a ich szczątki złożone w zbiorowej mogile na cmentarzu w Borzęcinie Dolnym. W 2010 r. na miejscu zbrodni w Borzęcinie, w lesie, uczestnicy Taboru Pamięci umoeścili brzozowy krzyż.

Poza Szczurową Tabor Pamięci odwiedzi także Borzęcin Dolny - z mogiłą 29 zamordowanych, i miejscowość Bielcza, gdzie spoczywa 28 ofiar.

Pierwszy Tabor Pamięci Romów zorganizowany został w lipcu 1996 roku, 32 lata po tym, jak władze PRL zakazały Cyganom wędrowania po polskich drogach. Zdarzenie miało przypomnieć nie tylko tamten zakaz, lecz również zagładę tego narodu z rąk nazistów niemieckich.

Organizatorami taboru są Muzeum Okręgowe w Tarnowie, Centrum Kultury Romów w Tarnowie oraz Gmina Borzęcin, Gminne Centrum Kultury, Czytelnictwa i Sportu w Szczurowej. Jego pomysłodawcą jest znany etnograf Adam Bartosz, dyrektor Muzeum Okręgowego w Tarnowie, który w 1979 roku utworzył w muzeum pierwszą na świecie stałą ekspozycję o historii i kulturze Romów.

Obchody upamiętniające Romów - ofiary niemieckich zbrodni w czasie II wojny światowej - objął honorowym patronatem prezydent Bronisław Komorowski. Międzynarodowy Tabor Pamięci Romów objął patronatem wojewoda Małopolski Stanisław Kracik.

Projekt zrealizowano dzięki dotacji przyznanej przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w ramach realizacji Programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce.

XII Taborowi Pamięci Romów towarzyszą wystawy: "Dzieci z Jarovnic" - prace dzieci romskich ze Słowacji ze zbiorów Konsulatu Generalnego Republiki Słowacji w Krakowie, prezentowane w Centrum Kultury w Żabnie; "Cyganie" - fotografie Josefa Kolarcika z Muzeum w Presovie, prezentowane w Gminnym Ośrodku Kultury w Szczurowej; oraz "Małopolski Szlak Martyrologii Romów", wystawa autorstwa Natalii Gancarz, prezentowana w Galerii w obozowisku.