Współpraca służy wszystkim

- Czego dotyczyły rozmowy w Sekretariacie Stanu? J. Borkowski: Rozmowy z kard. Tarcisio Bertone oraz z prał. Pietro Parolinem koncentrowały się na roli Kościoła w krajach, w których budowana jest tożsamość społeczeństw, przede wszystkim w Europie Wschodniej. Mieszka tam duża liczba Polaków oczekujących aktywnej obecności Kościoła katolickiego. Było to konkretne i dość szczegółowe rozmowy. Mówiliśmy zarówno o zasadach, jak i omawialiśmy konkretne sytuacje. Myślę, że wykorzystanie naszej wiedzy, wzajemne informowanie się o działaniach Stolicy Apostolskiej i polskiego rządu za granicą służą wszystkim: zarówno krajom, których to dotyczy, jak i licznym Polakom, gdyż Polaków za granicą jest ok. 18 mln. To jest ogromna diaspora, która także jest ostoją dla Kościoła. - W czym powinna wyrażać się taka aktywna obecność Kościoła, jakiej oczekuje polskie MSZ? Oczekiwania te są tożsame z oczekiwaniami Polaków mieszkających w Europie Wschodniej, w krajach byłego Związku Radzieckiego. To jest przede wszystkim liturgia w języku polskim w takim stopniu, w jakim to odpowiada liczbie polskojęzycznych wiernych. Często jest to jedna z podstawowych potrzeb, podtrzymuje bowiem tożsamość Polaków w krajach byłego Związku Radzieckiego. - Czy jakoś wiąże się to też z włączaniem krajów Europy Wschodniej w życie całej Europy? Zdecydowanie tak i o tym rozmawialiśmy. Prowadzimy aktywną politykę wobec państw położonych na wschód od Polski. Zależy nam na tym, by ich sprawy były odpowiednio prezentowane. Służymy tutaj swoją wiedzą, swoim doświadczeniem wobec partnerów w Europie Zachodniej, wobec instytucji międzynarodowych, bowiem zależy nam na umocnieniu tych krajów, umocnieniu ich tożsamości i ich suwerenności. - Kiedyś mówiono o tym, że Polacy czy osoby polskiego pochodzenia mieszkający na tamtym terenie, np. w Kazachstanie, mogliby być „ambasadorami” Polski również gdy chodzi o gospodarkę, o kontakty, o kulturę. Czy tak dzieje się obecnie? Kiedyś te nadzieje w latach ’90 były trochę żywsze, teraz wydaje się, jakby osłabły? Tak, niestety te oczekiwania musiały osłabnąć, dlatego, że struktura wiekowa polskiej społeczności w wielu krajach, przede wszystkim we wspomnianym Kazachstanie, jest dość niekorzystna. Część osób skorzystała z możliwości przeprowadzenia się do Polski, pozostały starsze osoby, których status materialny nie jest na tyle dobry, żeby mogły służyć promocji Polski. Ciągle są to społeczności, które potrzebują pomocy ze strony Polski. Taka pomoc im się należy, otrzymują ją i będą otrzymywać. - Najczęściej, gdy chodzi o kwestie Europy Wschodniej, mówi się o Białorusi, o sytuacji tamtejszej polskiej mniejszości, o Związków Polaków. Jak ten stan rzeczy ma się do sytuacji Kościoła na tym terenie? Na Białorusi mieszka liczna społeczność Polaków: około 400 tysięcy. Mają oni podstawowe potrzeby samoorganizacji, nauczania, w tym nauki języka, podtrzymywania kultury, kontaktu ze starą ojczyzną. Te potrzeby realizowane są m.in. poprzez działalność organizacji polskich, przede wszystkim Związku Polaków na Białorusi i to jest niezwykle pożądane. Rozmawiamy z władzami Białorusi o tym, by te prawa mniejszości były honorowane. To nie są aspiracje polityczne, ale prawa polskiej mniejszości do zachowania tożsamości. Kościół w tym względzie służy istotnym wsparciem, bo liturgia w języku polskim jest niezwykle pożądana, oczekiwana przez Polaków tam mieszkających. Białoruś próbuje obecnie zbudować swoją suwerenność i szuka także własnego miejsca wobec partnerów zewnętrznych. My służymy tutaj pełnym wsparciem, o ile będą respektowane pewne, oczywiste dla nas reguły. To są po prostu standardy europejskie: traktowanie mniejszości, swobody obywatelskie, możliwość zachowania kultury, edukacja itd. To są reguły demokracji. Chodzi konkretnie o traktowanie np. Związku Polaków na Białorusi jako organizacji, która służy społeczności, miejscowym Polakom. Nie prowadzi ona polityki, w związku z tym powinna być właśnie tak traktowana, a nie upolityczniana, jak było dotychczas.