Za lustracją i za wybaczeniem

Badanie wykonał na 500-osobowej próbie wierzących i praktykujących katolików Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego. To pierwsze tego typu badania w Polsce, w których o sprawy lustracji duchownych zapytano samych katolików. Instytut zadał respondentom trzy pytania: Jaką ma Pan(i) opinię w sprawie lustracji? Jaki byłby stosunek Pana(i) do księdza, który miał w przeszłości jakieś kontakty ze służbami (UB, SB) PRL-u? W jaki sposób według Pana(i) media (prasa, radio, telewizja) przedstawiają fakty lustracji księży? Kogo pytano? Ks. prof. Witold Zdaniewicz, który kierował badaniami, wyjaśnia, że chodziło mu o zbadanie opinii katolików wierzących i praktykujących. Można o tych ludziach powiedzieć, upraszczając nieco, że stoją najbliżej Kościoła. W odpowiedzi na pierwsze pytanie 67 proc. opowiedziało się za potrzebą lustracji, trzech na dziesięciu miało odmienne zdanie, uważając, że jest ona zbędna. Mieszcząca się w granicach błędu statystycznego – 2 proc. – mniejszość jest przekonana, że lustracja może być szkodliwa. Czemu katolicy chcą lustracji? W badaniu pozornie nie dociekano tego, ale drugie pytanie z kwestionariusza pozwala się co najmniej domyślać motywacji respondentów. Wynika z tego, że ludzie chcą po prostu poznać prawdę. Nawet wtedy, gdy może być trudna. Z odpowiedzi na drugie pytanie wynika, że pragnienie poznania prawdy nie jest pochodną żądzy zemsty czy odwetu na tych, którzy zamieszali się w przeszłości w niejasne relacje z policją polityczną PRL-u. Katolicy deklarują, że nawet gdyby fakty ujawnione w procesie lustracyjnym były niepochlebne w stosunku do jednej czy drugiej osoby, to nie miałoby to wpływu na ich zaufanie do niej. Przygniatająca część – 84 proc. – uczestników ankiety ISKK stwierdziło, że informacje z archiwów Instytutu Pamięci Narodowej nie miałyby wpływu na poziom ich zaufania do duchownych. Jedynie 15 proc. zadeklarowało, że wiedza płynąca z esbeckich teczek mogłaby wpłynąć negatywnie na ich zaufanie wobec swoich księży czy biskupów. Zaskakujące jest wysokie zaufanie, z jakim katoliccy respondenci odnoszą się do mediów, które wszak nie ukrywają, po której stronie barykady stoją w sprawie lustracji. Przy ostatnim pytaniu panowała wyjątkowa zgodność. Prawie wszyscy badani uważają, że media prawdziwie przedstawiają fakty lustracji księży. Z badań ISKK wynika także, że najczęściej za potrzebą lustracji opowiadają się osoby starsze (powyżej 61 lat) i raczej kobiety niż mężczyźni. Innym czynnikiem, który wpływa na prezentowaną opinię, jest wykształcenie. Analizując wyniki sondażu, z łatwością zauważymy następującą zależność: Im ktoś jest bardziej wykształcony, tym ma mniejsze zaufanie do procesu lustracji. Tylko 59 proc. osób z wyższym wykształceniem biorących udział w badaniu stwierdziło, że lustracja jest potrzebna, podczas gdy spośród badanych legitymujących się wykształceniem podstawowym i niższym nikt nie powiedział, że jest zbędna czy szkodliwa. Te dwie opcje wybrało z kolei czterech na dziesięciu respondentów z wyższym wykształceniem. Z ankiety wynika także, że wpływ na opinię w kwestii lustracji może mieć sytuacja zawodowa. Najczęściej za potrzebą takiego czy innego otwarcia archiwów IPN opowiadały się osoby bezrobotne albo będące na emeryturze.