Wielowyznaniowe wojsko

Subdiakon mgr Piotr Siwicki przypomniał, że urząd kapelanów greckokatolickich w Wojsku Polskim ustanowił dekretem Wódz Naczelny w 1919 r. Początkowo byli to duchowni - jak określił prelegent - "przejęci w spadku po armii austro-węgierskiej". W Wojsku Polskim podlegali rzymsko-katolickiemu biskupowi polowemu, co rodziło konflikty. Konferencja Biskupów Greckokatolickich, obradująca we Lwowie w 1919 r., wystosowała nawet list do nuncjusza apostolskiego w Polsce, sprzeciwiając się takiemu rozwiązaniu, ale pozostał on bez echa. Zdaniem mówcy, sytuacja była o tyle trudna, że do lipca 1919 trwał konflikt o ziemie Galicji Wschodniej, gdzie utworzono Zachodnioukraińską Republikę Ludową (ZURL). Po ciężkich walkach siły polskie wyparły oddziały ZURL z Galicji i dopiero po zakończeniu tego sporu duszpasterze dostali pod opiekę poborowych grekokatolików. Uporządkowanie spraw duszpasterzy tego wyznania zajęło trochę czasu. Ostatecznie utworzono parafie w Warszawie dla okręgów warszawskiego i grodzieńskiego z dziekanem grekokatolickim, we Lwowie dla okręgów lwowskiego, lubelskiego i brzeskiego, w Krakowie dla okręgów krakowskiego i przemyskiego, w Łodzi dla okręgu łódzkiego i w Poznaniu dla okręgów poznańskiego i toruńskiego. Później doszły jeszcze dwie inne i ten stał trwał do końca okresu międzywojennego. W działalności duszpasterzy najważniejsze były rekolekcje i spowiedź wielkanocna żołnierzy. Obchodzono uroczyście przepisowe święta, a tam, gdzie nie mógł dojechać kapelan, żołnierze szli do kościoła rzymskokatolickiego, gdzie kapłan odprawiał dla nich liturgię w obrządku łacińskim, ale mogli podczas niej śpiewać pieśni ukraińskie. Jak zauważył prelegent, po kapelanach spodziewano się też prowadzenia wychowania propaństwowego. Dla żołnierzy przygotowywano specjalne materiały, np. modlitewnik "Przyjaciel żołnierza", gdzie były pytania do żołnierskiego rachunku sumienia, ale też pieśń "Boże, coś Polskę" po polsku i z ukraińskim tłumaczeniem. Duszpasterstwo greckokatolickie po latach komunizmu powróciło do Wojska Polskiego dopiero po utworzeniu ordynariatu polowego w 1991 roku. W roku 2000 w Wojsku Polskim był greckokatolicki dziekan, dwóch kapelanów, kapelan Marynarki Wojennej i w resorcie MSWiA - kapelan Straży Granicznej. W Wojsku Polskim posługiwali też kapelani prawosławni. Ks. mjr dr Mikołaj Hajduczenia zauważył, że zorganizowana forma duszpasterstwa wojskowego pojawiła się u schyłku XVII w., ale jej tradycje są starsze, sięgają czasów, gdy w państwie było 40 do 50 proc. ludności prawosławnej, a szlachta prawosławna odbywała służbę wojskową.