Jeszcze trochę o wybieraniu
Kościół katolicki po śmierci papieża, czyli swego ziemskiego zwierzchnika, nie może zbyt długo pozostawać bez ziemskiej "głowy" i jak najszybciej musi powołać na ten najwyższy urząd jego następcę.
Na ostateczne utrwalenie tej zasady trzeba było czekać do 1179 r., kiedy to Sobór Laterański III wydał odpowiedni przepis w tej sprawie (potwierdzony przez Aleksandra III). Był to pierwszy krok w kierunku praktyki konklawe, choć nie używano jeszcze tej nazwy. Ustalono, że dla ważnego wyboru papieża potrzebne jest 2/3 głosów, aby zaś zapobiec przeciąganiu się obrad, od 9. dnia elektorom podawano tylko chleb, wodę i wina. Konklawe W ścisłym znaczeniu termin ten oznacza zarówno zamknięte miejsce, w którym zbierają się kardynałowie dla wyboru nowego papieża, jak i zgromadzenie tychże kardynałów w tym celu. Samo słowo "konklawe" wprowadził Grzegorz X (1271-76) konstytucją "Ubi periculum" z 7 VII 1274, nazywając tak zgromadzenie kardynałów zamkniętych w celu wyboru "pod kluczem" (cum clave). Do właściwych narodzin tej instytucji prowadził cały ciąg wydarzeń. Gdy 22 VIII 1241 zmarł Grzegorz IX, Kolegium Kardynalskie liczyło 12 członków, z których dwóch uwięził niemiecki cesarz Fryderyk II. Oznaczało to w praktyce niemożność uzyskania wymaganych 2/3 głosów. Wybory przedłużały się. Władze Rzymu postanowiły zastosować swoistą presję wobec kardynałów. Zamknięto ich w południowo-wschodnim skrzydle Palatynu, gdzie mogli kontaktować się tylko między sobą. Ponadto władze zagroziły użyciem wojska i pod takim szczególnym naciskiem 25 X 1241 (a więc po 2 miesiącach) wybrano Celestyna IV. Przełomowe znaczenie miały wybory nowego papieża po śmierci 29 XI 1268 Klemensa IV. Ponieważ zmarł on w Viterbo, tam też zebrali się kardynałowie. Początkowo było ich 20, później ich liczba zmalała do 16. Kardynałowie byli głęboko podzieleni na dwa stronnictwa: profrancuskie i proniemieckie (włoskie). Obrady i spory przeciągały się, ponadto w tym czasie zmarło trzech kardynałów, a jeden z powodu starości zrzekł się praw elektorskich. Przedłużające się wybory rujnowały materialnie mieszkańców Viterbo. Zastosowali oni środek drastyczny: zamurowali drzwi do pałacu i zaczęli ich zaopatrywać w bardzo skromne pożywienie przez dach. Ostatecznie 1 IX 1271 r., a więc po 1006 dniach wybrano kompromisowego kandydata. Był nim archidiakon z Leodium (Liege - obec. Belgia) Teobald Visconti, który przybrał imię Grzegorza X. Ponieważ pochodził "z dalekiego kraju", dopiero 27 XI objął oficjalnie swój urząd. Viterbo opuścił 12 II, a ukoronował się w Rzymie 27 III 1272 r. Za jedno z najpilniejszych zadań uznał on procedurę wyboru biskupa Rzymu, dlatego wydał konstytucję "Ubi periculum" z 7 VII 1274, w której po raz pierwszy użyto słowo "konklawe". Dokument określał też zasady i tryb elekcji, m.in. środki dyscyplinujące kardynałów do możliwie najszybszego wyboru nowego papieża. Mimo to dochodziło do okresów "bezkrólewia" w Kościele jeszcze kilkakrotnie, np. Jana XXII wybrano 7 VIII 1316 - po 2 latach i 3 miesiącach; Klemensa V wybrano po prawie 11 miesiącach od śmierci Benedykta XI (7 VII 1304). Zasady dotyczące wybierania papieży zmieniały się w ciągu stuleci, szczególnie w XX w. kolejni papieże wydawali nowe przepisy, zmierzające do usprawnienia całej procedury, a zarazem zapewnienia maksymalnej niezależności elektorów od wpływów zewnętrznych.
