Muzułmańskie pozdrowienia religijne i grzecznościowe

Do najczęściej używanych należy tzw. basmala, tzn. popularna formuła modlitewna, która brzmi: Bi-smi l-Lahi r-rahmani r-rahim (W imię Boga miłosiernego i litościwego). Muzułmanie wypowiadają ją na początku niemalże każdej czynności; niezależnie czy jest to przemówienie w parlamencie, referat na uczelni, czy też kazanie w meczecie lub zwykła wypowiedź przed określoną publicznością. Podobnie wygląda sprawa z materiałami pisanymi. Basmalę można znaleźć na początku listów i wszelkich dokumentów. O znaczeniu tej formuły świadczy umieszczenie jej na początku prawie wszystkich sur Koranu. Brakuje jej tylko na początku sury IX. Z ust muzułmanów równie często można usłyszeć wezwanie Allahu Akbar! („Bóg jest wielki” [dosłownie: największy]). Wypowiadający te słowa podkreślają, że Bóg jest większy niż cały świat. Nic nie jest w stanie dorównać Jego wielkości. Również ta formuła znajduje się w Koranie i ma swoje miejsce w kulcie muzułmańskim. Stanowi ona część wezwania na modlitwę oraz jest wkomponowana w tekst rytualnych modlitw. Formuła ta pada również spontanicznie z ust słuchaczy, którzy, zgadzając się z mówcą lub kaznodzieją, potwierdzają głoszone przez niego tezy. Allahu Akbar! jest także bojowym wezwaniem, które stosują fundamentaliści muzułmańscy i członkowie islamskich organizacji terrorystycznych. Zgodnie z tradycją, muzułmanie zobowiązani są do użycia określonych zwrotów po wypowiedzeniu imienia któregoś z proroków. W przypadku Mahometa są to następujące słowa: Salla llahu alajhi wa sallam, czyli „Niech Bóg go błogosławi i da mu pomyślność”. Używając imion innych proroków, na przykład Mojżesza, stosuje się formułę radija llahu anhu, tzn. „Oby Bóg był z niego zadowolony”. Podobnego zwrotu używa się po imieniu Jezusa. Na uwagę zasługuje fakt, że jedyną kobietą, której imieniu towarzyszy określona formuła, jest Maryja. Wypowiadając jej imię, muzułmanie zobowiązani są dodać radija llahu anha „Oby Bóg był z niej zadowolony”. W tekstach pisanych alfabetem łacińskim obie formuły oznaczone są odpowiednio: Salla llahu alajhi wa sallam, skrótem („s.a.s”) lub („s.”), a radija llahu anhu (r.a). Kolejnymi interesującymi zwrotami, używanymi w języku potocznym, są: inszaallah i maszaallah (pisane w zasadzie rozłącznie, odpowiednio in sza’a allah i ma sza’a allah). Pierwsze z nich, inszaallah, posiada kilka znaczeń, choć tłumaczy się je najczęściej: „jeśli Bóg zechce”. Faktycznie można tego zwrotu użyć w kontekście łacińskiego zwrotu Deo volente, czyli oddania wszystkiego w ręce Pana Boga i uzależnienia tego, co nastąpi, od Jego woli. Bardzo często wyraża on jednak ufność, że coś się rzeczywiście wydarzy, w sensie „mam nadzieję”. Zdarza się również, że rozmówca wypowiada inszaallah w sytuacji, kiedy chce się pozbyć proszącego. Obietnice składane w takich okolicznościach nigdy nie są realizowane. Natomiast maszaallah, czyli „tak Bóg chciał”, muzułmanie wypowiadają, kiedy mają do czynienia z czymś, co zostało dokonane, lub pragną wyrazić podziw i zdumienie, w sensie „wspaniały”, a nawet „doskonały”. Można się spodziewać, że widząc noworodka, muzułmanie wypowiedzą maszallah. Po zakończeniu ciężkiej pracy lub wychodząc z trudnej sytuacji, wyznawcy islamu najczęściej mówią: al-hamdu li-llah, czyli „Chwała Bogu” w znaczeniu „Bogu niech będą dzięki”. Formułę tę dodają również do odpowiedzi na potoczne pytania o samopoczucie, stan zdrowia itp. Popularne wśród muzułmanów jest także krótkie wezwanie „wa llahi”, które tłumaczy się „Na Boga!” i używane jest w mniej więcej tych samych okolicznościach, co w kulturze chrześcijańskiej. Najprostszą formą przy składaniu życzeń jest jedno słowo: mabruk (dosłownie „błogosławiony”). Podobnie, jak wyrażenia typu: „Gratulacje” czy „Najlepsze życzenia”, można je wypowiedzieć przy różnych okazjach, na przykład: obchodzonych świętach religijnych i świeckich, rozpoczęciu nowego roku (zwłaszcza islamskiego), przy narodzinach dziecka, zdanych egzaminach itp. Oprócz tego istnieje naturalnie kilka bardziej rozbudowanych zwrotów, służących do wyrażenia życzeń, które w tym miejscu pominiemy. Najbardziej znana światu zachodniemu jest formuła, as-salamu alajkum, „pokój niech będzie z wami”, której muzułmanie używają przy przywitaniu. Odpowiedź brzmi: wa alajkum salam, „i z wami niech będzie pokój”. W języku potocznym skraca się oba pozdrowienia do formuły salam, „pokój”. Natomiast żegnając się, usłyszymy zwrot ma’a as-salama, czyli „do widzenia, idź w pokoju”. Adam Wąs SVD, Pieniężno