Ks. Jerzy Popiełuszko

Ta hipoteza wyjaśnia jeden z najdziwniejszych elementów zbrodni: podrzucenie przy samochodzie księdza orzełka z milicyjnej czapki, w dodatku - nieaktualnego wzoru. Sąd w Toruniu pominął wyraźną ekspertyzę milicyjnych kryminalistyków, że orzełek w ogóle nie był przytwierdzony do czapki Chmielewskiego. Wokół tej hipotezy jest jednak mnóstwo znaków zapytania. Jaki konkretnie przebieg wypadków chciano sprowokować? Kto konkretnie tę prowokację podjął? I dlaczego od niej, najwyraźniej, odstąpiono? (...) Mimo tych wszystkich niejasności, hipoteza prowokacji wydaje się godna uwagi, przynajmniej jako częściowe wytłumaczenie morderstwa, zwłaszcza na początku. Prowokacja - jeśli do niej doszło - z nieznanych powodów okazała się jednak, jak można sądzić, nieudana. 5. Kolejna hipoteza wiąże śmierć ks. Popiełuszki z walkami frakcyjnymi w PZPR. Tę wersję dość konsekwentnie podają przedstawiciele najwyższych władz partyjnych z lat 80., z Wojciechem Jaruzelskim i Czesławem Kiszczakiem na czele. Jak twierdzą, ich grupa - "reformatorów" - padła ofiarą prowokacji ze strony "dogmatyków", "partyjnego betonu". Taka była interpretacja tła zbrodni podczas procesu toruńskiego - równolegle z hipotezą "samotnych jeźdźców" - z tym że wersja prowokacji ze strony "dogmatyków" odgrywała rolę istotniejszą. Jak się wydaje, to właśnie w nią przede wszystkim miało uwierzyć społeczeństwo. Hipoteza walk frakcyjnych wyjaśnia, dlaczego postanowiono ujawnić przynajmniej bezpośrednich sprawców oraz wydelegować ich do więzienia. Poza tym jest faktem, że w latach 80. w kierownictwie partyjnym istniały napięcia na tle sposobu wychodzenia z kryzysu, w jaki zabrnął komunizm. Niewątpliwie linia Jaruzelskiego i Kiszczaka, u której końca był pomysł podzielenia się władzą przy Okrągłym Stole - bo nie oddania władzy, tego bynajmniej nie planowano! - miała wewnątrz partii oponentów. Z drugiej strony, podział komunistów na "beton" i "liberałów" jest stary jak sam komunizm i musi budzić nieufność. Przez cały czas wykorzystywano go do mamienia społeczeństwa - u siebie i za granicą - i do zdobywania poparcia dla "liberałów" za pomocą groźby, że "twardogłowi" tylko czyhają na władzę. Poza tym nader często okazywało się, że "liberałowie" robią właściwie to, co zrobiliby "twardogłowi" - oczywiście dlatego, że muszą, żeby nie było jeszcze gorzej. O ile więc podziały, napięcia i konflikty za fasadą "centralizmu demokratycznego" istniały zawsze, to jednak - jak można sądzić - rzadko układały się one w klarowny obraz dwóch obozów - dobrego i złego. Wiele wskazuje na to, że w omawianym okresie nie było inaczej. Wyraźne poszlaki wskazują na to, że w partyjno-bezpieczniackim aparacie toczyła się wówczas jakaś gra, jednak Kiszczak i jego zwolennicy byli jej uczestnikami, a nie jedynie ofiarami. Przypomnijmy podejrzenie rzucone przez Pietruszkę, że minister znał zapis podsłuchu po pierwszym zamachu Piotrowskiego na ks. Popiełuszkę. Jeśli tak rzeczywiście było, dlaczego nie zareagował? Dlaczego wkroczył do akcji dopiero po drugim, udanym zamachu? Kiszczak, o dziwo, nie zaprzeczył stanowczo, że widział zapis podsłuchu. Czyżby obawiał się, że zaginiony dokument z jego parafą wskazującą, że się z nim zapoznał, może się nagle dziwnym trafem odnaleźć? Do tego dodać należy uporczywie krążące pogłoski, że zbrodniarze byli obserwowani. Mocnym potwierdzeniem tych pogłosek była "przypadkowa" obecność dwóch funkcjonariuszy wojskowych służb specjalnych w bydgoskim kościele, gdy ks. Popiełuszko wygłaszał ostatnie w swym życiu kazanie.