Krym to dla Rosji punkt wyjścia

Analityk Ośrodka Studiów Wschodnich Szymon Kardaś przewiduje, że Rosja "z naruszeniem wszystkich zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego" uzna referendum, które odbędzie się w niedzielę na Krymie, i "idąc metodą faktów dokonanych przeprowadzi faktyczną i formalną aneksję Krymu". Moskwa przetestuje w ten sposób jednocześnie determinację Zachodu i zdolność do reakcji na przetasowania systemu bezpieczeństwa w przestrzeni euroatlantyckiej.

"Z punktu widzenia społeczności międzynarodowej będzie to problem, bo utrzymywanie stosunków z Federacją Rosyjską, która bezprawnie dokonuje aneksji terytorium innego państwa, będzie rodziło poważne trudności" - zauważa rozmówca PAP.

Prognozuje jednak, że "w praktyce nie będzie innej reakcji świata niż nieuznanie" krymskiego referendum i wszystkich jego implikacji. "Z drugiej strony ciężko wyobrazić sobie podjęcie kroków politycznych czy gospodarczych, które mogłyby wpłynąć na powstrzymanie tego procesu" - ocenia ekspert.

Dodaje, że choć prawo międzynarodowe stoi po stronie Zachodu, "to Rosja kierując się logiką Realpolitik będzie osiągała konkretne cele polityczne - z pogwałceniem prawa międzynarodowego i przy pewnym proteście Unii Europejskiej i USA (...), ale na poziomie praktyki politycznej i realnych działań trudno będzie coś zrobić, by odwrócić bieg wydarzeń". "Jedynym, co mogłoby go odwrócić, jest użycie siły zbrojnej w obronie integralności terytorialnej Ukrainy" - uważa ekspert, zastrzegając, że jest to mało prawdopodobne, "tym bardziej że same władze w Kijowie nie podejmują tego typu kroków".

Według Kardasia możliwe są dwa scenariusze. Zgodnie z pierwszym Rosja będzie konsekwentnie eskalować napięcie na Krymie, podsycając nastroje separatystyczne i wywierając wpływ na "nieprawomocnie wybrane władze Krymu, których działania są wyraźnie inspirowane przez Moskwę". "W ten sposób Rosja będzie próbowała podbić stawkę w relacjach z Zachodem, aby wywalczyć korzystniejsze rozwiązania dla zabezpieczenia swych ekonomicznych i politycznych interesów na całej Ukrainie" - mówi analityk.

Drugi scenariusz - który w ocenie Kardasia staje się coraz bardziej prawdopodobny, zwłaszcza w kontekście stanowiska rosyjskiego MSZ uznającego deklarację autonomicznych krymskich władz w sprawie niepodległości - zakłada, że aneksja Krymu "nie jest czymś nierealnym i Rosjanie rozważają taki krok".

"Jeśli aneksja Krymu jest czerwoną linią wyznaczoną Rosji przez Zachód, to oznacza, że Rosjanie są zainteresowani zbadaniem reakcji Zachodu na przekroczenie tej wytyczonej linii. Liczą, że Zachód nie będzie w stanie osiągnąć jednolitego stanowiska pod względem zdecydowanych sankcji gospodarczych ani żadnych innych radykalnych działań wspólnych, demonstrując fiasko systemu bezpieczeństwa w przestrzeni euroatlantyckiej. A Rosja jest zainteresowana daleko idącym przetestowaniem tego systemu" - mówi Kardaś.

Według niego w razie faktycznej i formalnej aneksji Krymu Rosja, zachęcona tym przykładem, pójdzie dalej i z coraz większą determinacją może dążyć do destabilizacji południowej i wschodniej Ukrainy. Wśród możliwych działań ekspert wymienia różnego typu prowokacje, zajmowanie budynków administracji państwowej czy przewożenie rosyjskich aktywistów na tereny południowo-wschodniej Ukrainy.

W tym kontekście analityk OSW zwraca uwagę na problemy z dostawami wody, energii i gazu dla uzależnionego pod tym względem od Ukrainy Krymu, gdyby doszło do jego fizycznego odcięcia. "Żeby zabezpieczyć funkcjonowanie Krymu w pełnym wymiarze, niezależnie od władz w Kijowie, konieczne jest uzyskanie przez Rosję przynajmniej częściowej kontroli nad obszarami południowo-wschodniej Ukrainy" - wyjaśnia.

Jak zwraca uwagę ekspert, możliwość rozwiązania kompromisowego jest mało realna, ponieważ warunki postawione przez Zachód, czyli odwołanie referendum i wycofanie rosyjskich wojsk z Krymu, są nie do zaakceptowania przez Rosję. Sprawę komplikuje skala machiny propagandowej rozbudowanej wokół plebiscytu na Krymie i kampania mediów w samej Rosji pod hasłem "powrotu Krymu do macierzy" - tłumaczy Szymon Kardaś. Dodatkowym problemem jest, jego zdaniem, słabość władz w Kijowie i brak zdolności sprawowania kontroli nad strukturami państwa, zwłaszcza strukturami siłowymi.