20-lecie Zespołu Pomocy Kościołowi na Wschodzie

Rola kard. Józefa Glempa w niesieniu pomocy katolikom na Wschodzie

Kiedy rozpadł się Związek Radziecki, powoli zaczęło odradzać się życie religijno-moralne w poszczególnych krajach na Wschodzie. „Ksiądz Prymas był nie tylko obserwatorem owych przemian, lecz uczestniczył w nich poprzez głoszenie Ewangelii oraz inne inicjatywy apostolskie i duszpasterskie” – ocenił bp Tadeusz Pikus.

Troska o Polaków, którzy żyją za wschodnią granicą i poczucie odpowiedzialności za współpracę z Kościołem katolickim na tamtych ziemiach oraz próby nawiązania dialogu ekumenicznego z rosyjskim Kościołem prawosławnym to zdaniem biskupa Tadeusza Pikusa, przewodniczącego Zespołu Pomocy Kościołowi na Wschodzie, widoczne nurty posługi duszpasterskiej kardynała Józefa Glempa, prymasa Polski.

Znamienne, że Prymas jako delegat Stolicy Apostolskiej, wziął udział w pierwszym wielkim wydarzeniu w byłym Związku Radzieckim, jakim były obchody tysiąclecia Chrztu Rusi. Uroczystości odbywały się w dniach 7-15 czerwca 1988 r. W tym czasie kard. Glemp spotkał się z władzami radzieckimi, by podjąć sprawę ustawienia krzyża na grobach pomordowanych w Katyniu oficerów, a także kwestię delegowania polskiego kapłana do pracy duszpasterskiej wśród Polaków w Związku Radzieckim. Został nim ks. Tadeusz Pikus, obecny biskup pomocniczy archidiecezji warszawskiej. „Było to budowanie nowych i innych niż dotychczas pomostów w relacji między Polską i krajami Związku Radzieckiego oraz niesieniem misji Kościoła” – stwierdził bp Pikus. Jesienią tego roku Prymas odwiedził Białoruś.

30 grudnia 1989 r. kard. Józef Glemp oficjalnie powołał Zespół Pomocy Kościelnej dla Katolików w Związku Radzieckim (dziś noszący nazwę Zespół Pomocy Kościołowi na Wschodzie). Było to wypełnieniem wskazań 238. Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski. Przewodniczącym Zespołu został z nominacji Prymasa bp Jerzy Dąbrowski, zastępca sekretarza generalnego Episkopatu, a członkami ks. Stanisław Kuraciński SAC i ks. Edward Michalski TChr. „Zespół powinien przede wszystkim koordynować pomoc podejmowaną przez poszczególne diecezje i zgromadzenia zakonne, a także – w porozumieniu z przedstawicielami duchowieństwa rzymsko-katolickiego w ZSRR oraz władzami radzieckimi – organizować pomoc osobową oraz rzeczową (np. szaty i naczynia liturgiczne, książki religijne” – czytamy w dokumencie nominacyjnym.

Na samą Białoruś do pracy duszpasterskiej wyjechało wkrótce ponad 100 kapłanów. W listach do duszpasterzy, którzy podjęli się pracy na terenach ZSRR, wyrażał swoją wdzięczność za tę decyzję, dawał też ojcowskie uwagi. Czytamy m.in. „Będziesz z równą gorliwością służył wiernym używając języka polskiego, jak też białoruskiego czy jakiegokolwiek innego, które postarasz się poznać stosownie do potrzeby. Będziesz pamiętał, że udałeś się do ludzi wierzących i niewierzących wyposażony w bogactwo mocy Bożej, a cokolwiek Ci oni ze swego mienia użyczą, obrócisz w skromnej części na swoje utrzymanie, reszta zaś pozostanie dobrem Kościoła, któremu będziesz służył”.

W 1992 r. Prymas złożył wizytę w Moskwie i Kazachstanie. „Był on pierwszym Kardynałem, który odwiedził nasz kraj. Była to bardzo ważna wizyta, jakby okazja do przebudzenia, na progu otrzymanej wolności” – wspominał abp Tomasz Peta. Przy okazji pielgrzymki Jana Pawła II w krajach nadbałtyckich, Prymas odwiedził we wrześniu 1993 r. Litwę i Łotwę. Podczas ponownej wizyty na Białorusi, w październiku 1997 r., kard. Glemp wziął udział w poświęceniu tamtejszej katedry. Mógł też zobaczyć, jak została odnowiona struktura Kościoła katolickiego w tym kraju. Mianem historycznej należy nazwać wizytę Prymasa w czerwcu 1998 r. w Petersburgu, gdzie kard. Glemp rekonsekrował kościół św. Stanisława i poprowadził – po raz pierwszy od wybuchu rewolucji – procesję Bożego Ciała ulicami miasta. Podczas kolejnej, trzytygodniowej wizyty w Rosji, w lipcu 1999 r. Prymas odwiedził stolice apostolskie czterech administratur apostolskich obrządku łacińskiego w Federacji Rosyjskiej: Moskwę, Saratów, Nowosybirsk i Irkuck. Była to okazja do spotkań nie tylko ze wspólnotami katolickimi, ale i ze zwierzchnikami Kościoła prawosławnego. Prymas wielokrotnie dawał wyraz temu, że „strumyki wiary”: prawosławny i katolicki mają to samo źródło – Ewangelię Chrystusa. We wrześniu 2000 r. Prymas ponownie odwiedził Kazachstan.

Jak zauważa ks. dr Józef Kubicki TChr, dyrektor Biura Zespołu Pomocy Kościołowi na Wschodzie, od pierwszego ogólnopolskiego Dnia Modlitwy za Kościół na Wschodzie w 1991 r. Prymas każdego roku chętnie uczestniczył organizowanych przy tej okazji konferencjach. - To Ksiądz Prymas nadawał kierunek animacji modlitewnej w parafiach w Polsce i na placówkach polonijnych. Poprzez zachęty do składania ofiar duchowych i materialnych oraz wezwania do solidarności z wiernymi i kapłanami, a także siostrami zakonnymi posługującymi z gorliwością na polu katechetycznym, charytatywnym, duszpasterskim i ewangelizacyjnym, przyczyniał się do szybkiego i trwałego odradzania się Kościoła katolickiego w byłych krajach ZSRR i do budowania mostów z hierarchią Kościoła prawosławnego – mówi ks. Kubicki.