Obchody 72. rocznicy wyzwolenia KL Stutthof

W ramach uroczystości odsłonięty zostanie m.in. odremontowany pomnik upamiętniający Obóz Żydowski w KL Stutthof. Jak poinformował PAP pełniący funkcję rzecznika prasowego Muzeum Stutthof Marcin Tymiński, pomnik odświeżono wymieniając jego kamienne okładziny oraz na nowo aranżując przestrzeń wokół niego.

We wtorkowych obchodach swój udział zapowiedział m.in. pełniący obowiązki szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk.

Jeszcze przed oficjalną częścią obchodów w Muzeum zaplanowano kameralną uroczystość przekazania placówce imadła, które stanowiło wyposażenie jednego z obozowych warsztatów. Imadło przekaże Mirosław Melerski - wnuk zmarłego w 1996 r. Wiktora Melerskiego, który niedługo po zakończeniu wojny otrzymał od ówczesnych władz państwowych pozwolenie na pozyskiwanie mienia po wojsku niemieckim na Mierzei Wiślanej.

Imadło było jednym z urządzeń, które Melerski przywiózł w 1946 r. z terenu KL Stutthof do Lipna (niedaleko Włocławka), gdzie mieszkał. Mężczyzna zamontował imadło w swoim garażu i używał go przez wiele lat.

Z rodzinnej relacji wynika, że w połowie lat 50. garaż odwiedził przypadkiem kolega Wiktora Melerskiego, także mieszkaniec Lipna i mechanik samochodowy - Roman Tarnowski. Na widok imadła mężczyzna zasłabł. Gdy go ocucono, zapytał, skąd pochodzi imadło, a gdy poznał historię urządzenia, wyjaśnił, że przez ponad dwa lata pracował na tym właśnie imadle w warsztatach obozu w Stutthofie.

Jak ustalili pracownicy Muzeum Stutthof Roman Tarnowski był więźniem KL Stutthof od 22 maja 1943 r. Miał numer obozowy 23 159.

W Muzeum Stutthof trwają właśnie prace nad przygotowaniem nowej wystawy głównej placówki. "Imadło z całą pewnością znajdzie na niej swoje miejsce, podobnie, jak inne pochodzące najprawdopodobniej z obozowych warsztatów przedmioty, na które natrafiono w czasie prac archeologicznych prowadzonych na dawnych terenach obozowych" - powiedział PAP Tymiński, dodając, że dotychczas w ramach prac znaleziono m.in. fragmenty maszyn do szycia, a także narzędzia.

Obóz Stutthof status państwowego niemieckiego obozu koncentracyjnego uzyskał w styczniu 1942 r., ale faktycznie został on założony już w momencie wybuchu II wojny światowej. 2 września 1939 r. do obozu usytuowanego nieopodal miejscowości, która dziś nosi nazwę Sztutowo, a która przed II wojną światową wchodziła w skład Wolnego Miasta Gdańska, trafili pierwsi więźniowie - osoby wyselekcjonowane spośród aresztowanych 1 września na terenie Gdańska Polaków i miejscowych Żydów.

Początkowo obóz był przeznaczony dla Polaków z Pomorza. Od 1942 r. zaczęli do niego trafiać Polacy z innych regionów oraz grupy osób innych narodowości, m.in. Żydzi i Rosjanie. Z czasem z niewielkiego obozu rozrósł się do ponad 120 ha, miał też liczne podobozy.

W styczniu 1945 r. Niemcy rozpoczęli pieszą ewakuację około połowy z 24 tysięcy przebywających wówczas w KL Stutthof więźniów. 2 tys. spośród nich uciekło po drodze. Mróz, słabe zaopatrzenie w żywność itp. sprawiły, że kolejnych dwa tysiące zmarło w drodze, a ponad drugie tyle - niebawem po przybyciu do miejsca tymczasowego zakwaterowania. Marsz ten nazwany został Marszem Śmierci.

Tyfus i głód sprawiły, że w tym czasie zmarło też bardzo wielu więźniów spośród tych, którzy pozostali w obozie: resztę Niemcy ewakuowali ze Stutthofu drogą morską. Pozostali w obozie SS-mani rozpoczęli jego ostateczną likwidację. Spalili m.in. obóz żydowski i wysadzili budynek krematorium. Z końcem kwietnia obóz został zajęty przez kilkunastotysięczną rzeszę uciekającej ze wschodu niemieckiej ludności cywilnej i resztki żołnierzy Wehrmachtu pozostających na Mierzei Wiślanej. W nocy z 8 na 9 maja niemieckie jednostki wojskowe skapitulowały.

Od 1939 do 1945 r. do obozu Stutthof trafiło w sumie około 110 tys. więźniów. Liczbę ofiar obozu szacuje się na około 65 tys., spośród których ok. 28 tys. stanowiły osoby pochodzenia żydowskiego.

Muzeum Stutthof w Sztutowie zostało utworzone w 1962 r. staraniem byłych więźniów. Muzeum działa na terenie części dawnego obozu liczącej ok. 20 ha, na której zachowała się część budynków tzw. Starego Obozu, w tym komora gazowa, komendantura z garażami, przestrzeń ogrodów warzywnych i szklarni. Na terenie muzeum znajdują się też zrekonstruowane krematoria oraz fragmenty tzw. Nowego Obozu i Obozu Żydowskiego.

W 2015 r. dyrekcja placówki we współpracy z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Gdańsku, Pracownią Archeologiczną "Signum" oraz Fundacją Bowke, rozpoczęła kompleksowe, zaplanowane na trzy lata, badania około 100 hektarów byłego terenu obozu pozostającego poza obrębem muzeum.