Polska gospodarzem sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO

Polska została członkiem Komitetu po raz drugi w historii; bieżąca kadencja, która rozpoczęła się w 2013 r., potrwa do października tego roku. W tym czasie nasz kraj będzie gospodarzem 41. sesji Komitetu, która rozpocznie się w niedzielę w Krakowie i potrwa do 12 lipca.

Sesja Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO to coroczne, międzyrządowe spotkanie 21 państw członkowskich Komitetu dotyczące ogólnej polityki i zasad realizacji zapisów Konwencji z 1972 r. W roli obserwatorów, uczestniczą w niej również delegacje z ponad 170 Państw-Stron Konwencji światowego dziedzictwa - ze wszystkich kontynentów oraz zarejestrowani przedstawiciele organizacji pozarządowych. Ubiegłoroczna sesja odbywała się w Stambule.

Organizacja Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury UNESCO (skrót od ang. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) to instytucja zajmująca się wielostronną współpracą w dziedzinie edukacji, nauki, kultury i informacji. Obecnie jej członkami jest 195 państw. W UNESCO odbywają się prace nad programami współpracy międzynarodowej i normami prawnymi w formie konwencji, zaleceń czy deklaracji, opierającymi się na założeniach wspólnych dla systemu Narodów Zjednoczonych i stanowiącymi odpowiedź na aktualne wyzwania cywilizacyjne.

Międzyrządowy Komitet Ochrony Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego, w skrócie Komitet Światowego Dziedzictwa, to główny organ wykonawczy Konwencji UNESCO w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego. Została ona przyjęta przez Konferencję Generalną UNESCO w 1972 r. To międzynarodowa umowa, której ideą jest uznanie przez społeczność międzynarodową istnienia bezcennego dziedzictwa kultury i przyrody wspólnego dla całej ludzkości, co zobowiązuje do szczególnej ochrony. W ramach Konwencji powstaje Lista światowego dziedzictwa, na której umieszczane są miejsca o wyjątkowej powszechnej wartości, będące dobrem wspólnym ludzkości.

Konwencja podkreśla, że "dziedzictwu kulturalnemu i naturalnemu coraz bardziej zagraża zniszczenie nie tylko wskutek szkód wywoływanych przyczynami tradycyjnymi, lecz także wskutek przeobrażeń społecznych i gospodarczych, które pogarszają sytuację przez zjawiska jeszcze groźniejszych szkód lub zniszczeń...". Jej sygnatariusze to teraz 193 kraje. Polska była jednym z pierwszych państw, które ją ratyfikowały. Miało to miejsce w 1976 r.

Komitet Światowego Dziedzictwa podejmuje decyzje w sprawie wpisania nowych miejsc i obiektów na Listę światowego dziedzictwa oraz monitoruje stan ich zachowania. W sytuacji pojawienia się ryzyka lub oznak zniszczenia konkretnego miejsca spowodowanych siłami przyrody lub działaniem człowieka, Komitet może zdecydować o wpisaniu go na Listę światowego dziedzictwa w zagrożeniu. Asygnuje także środki z Funduszu Światowego Dziedzictwa wykorzystywanego np. podczas misji ratowniczych.

Do Komitetu należy 21 krajów wyłonionych z grona państw, które ratyfikowały Konwencję. Członkowie Komitetu są wybierani na okres do sześciu lat, przy czym większość Państw-Stron Konwencji dobrowolnie ustala kadencję swoich członków na cztery lata, by umożliwić innym państwom członkostwo w Komitecie. Tworzą go obecnie: Angola, Azerbejdżan, Burkina Faso, Chorwacja, Filipiny, Finlandia, Indonezja, Jamajka, Kazachstan, Kuba, Kuwejt, Liban, Peru, Polska, Portugalia, Republika Korei, Tunezja, Turcja, Wietnam, Zimbabwe i Zjednoczona Republika Tanzanii.

Jak mówi profesor Politechniki Lubelskiej Krzysztof Pawłowski, wiceprzewodniczący i sprawozdawca Komitetu w latach 1977-78, 193 kraje - sygnatariusze Konwencji i skład Komitetu, w którym jest zaledwie pięć krajów europejskich, sprawia, że sesja w Krakowie będzie miała w pełni globalny charakter. "Przewodniczącego czeka trudne zadanie pogodzenia różnych punktów widzenia i różnych stanowisk. O ich powadze mogłem się przekonać w czasie wielokrotnie powierzanych mi misji UNESCO i ICOMOS w Afryce, Azji i Europie. Polscy specjaliści od dawna budowali autorytet naszego kraju w dziedzinie ochrony zabytków, a teraz jego potwierdzenie nastąpi w kolebce polskiego konserwatorstwa - Krakowie" - podkreśla.

Na pierwszej Liście światowego dziedzictwa w 1978 r. znajdowało się 12 obiektów, dzisiaj jest ich niemal 100 razy więcej. Znajdują się na niej zabytki architektury i urbanistyki, pomniki przyrody, formacje geologiczne i ekosystemy oraz krajobrazy kulturowe - wspólne dzieła człowieka i przyrody. To 1052 dobra w 165 państwach: 814 obiektów kulturowych, 203 miejsca przyrodnicze i 35 obiektów o charakterze mieszanym, kulturowo-przyrodniczym. 55 z nich znalazło się na Liście światowego dziedzictwa w zagrożeniu.

Idea Listy światowego dziedzictwa to zapewnienie odpowiedniej ochrony najcenniejszym przykładom dziedzictwa ludzkości. Uznanie konkretnego miejsca za zagrożone otwiera mu drogę do otrzymania pomocy międzynarodowej - umożliwia uruchomienie środków finansowych ze specjalnego Funduszu Światowego Dziedzictwa przeznaczanych na działania ochronne i programy naprawcze.

Jeśli Komitet po szczegółowych analizach uzna, że takie miejsce nie jest już zagrożone zniszczeniem, może zdecydować, w porozumieniu z państwem, w którym się ono znajduje, o wycofaniu go z Listy światowego dziedzictwa w zagrożeniu. Zaś jeżeli destrukcja postępuje w dużym stopniu, może w ostateczności skreślić miejsce z Listy światowego dziedzictwa.