Nowe przepisy o wywozie zabytków

Za nowelizacją głosowało 419 posłów, nikt nie było przeciw, nikt nie wstrzymał się od głosu.

W nowelizacji zapisano szczegółowy katalog kategorii zabytków, których wywóz za granicę na stałe będzie możliwy bez pozwolenia, a także szczegółowy katalog kategorii zabytków, przy wywozie których takie pozwolenie będzie niezbędne.

Obecne polskie regulacje dotyczące wywozu zabytków za granicę na stałe są jednymi z najbardziej restrykcyjnych w Europie. Zgodnie z nimi, wszystkie przedmioty, starsze niż 55 lat, a w przypadku zabytków techniki powyżej 25 lat, muszą uzyskać albo pozwolenie na wywóz od generalnego konserwatora zabytków albo zaświadczenie, że są tylko obiektem o cechach zabytkowych, a nie prawdziwym zabytkiem. Pozwolenia nie wymagają dzieła twórców żyjących.

W nowelizacji zapisano, że na stałe za granicę wywieźć nie można zabytków, które zostały wpisane do rejestru zabytków, wchodzą w skład zbiorów publicznych, znajdują się w inwentarzach muzeów lub narodowym zasobie bibliotecznym. Określono również w przypadku jakich zabytków konieczne jest pozwolenie na wywóz na stałe. Przy sporządzaniu tego katalogu kierowano się rodzajem obiektu, czasem kiedy powstał, a także jego wartością. I tak pozwolenie będzie niezbędne np. w przypadku obrazów mających więcej niż 50 lat i o wartości wyższej niż 40 tys. zł, w przypadku akwareli - powyżej 50 lat i 16 tys. zł, a fotografii - powyżej 50 lat i wartości 6 tys. zł.

Pozwolenie na wywóz na stałe wydawać ma minister kultury i dziedzictwa narodowego. Wniosek o wydanie pozwolenia składany byłby, tak jak dotychczas, za pośrednictwem wojewódzkiego konserwatora zabytków. W noweli zapisano też, że minister może odmówić wydania zezwolenia na wywóz w przypadku, gdy "zabytek posiada wartość dla dziedzictwa kulturowego".

Określono także szczegółowy katalog zabytków, które można wywieźć bez zezwolenia. W tej grupie są dzieła twórców żyjących, a także zabytki przywiezione z zagranicy przez osoby korzystające z przywilejów lub immunitetów dyplomatycznych, czy zabytki, które posiadają potwierdzenie wwozu wystawione przez organ celny lub Straż Graniczną.

Sejm odrzucił poprawkę klubu Lewicy, który chciał, by za granicę nie można było wywieźć zabytków znajdujących się w inwentarzach kościelnych. Połączone komisje sejmowe: kultury i samorządu negatywnie zaopiniowały tę poprawkę. Podczas drugiego czytania projektu nowelizacji w Sejmie wiceminister kultury Tomasz Merta poinformował, że inwentarze kościelne, w odróżnieniu od inwentarzy muzealnych, nie są kategorią prawną - nie mogą więc być tak traktowane w ustawie. Podkreślił jednocześnie, że brak zapisu z ustawie nie oznacza, że zabytki ze zbiorów kościelnych będzie można swobodnie wywozić, gdyż będą one podlegały wywozowi na zasadach ogólnych określonych w ustawie.

W uchwalonej w piątek przez Sejm nowelizacji znalazły się też zapisy mające na celu poprawę ochrony zabytków w kraju. Obecnie bezwzględnej ochronie podlegają tylko te obiekty zabytkowe, które są w rejestrze zabytków oraz znajdujące się w ewidencjach konserwatorskich, których ochrona została zapisana w planach zagospodarowania przestrzennego. Dzięki nowelizacji lepszą ochronę otrzymają zabytki wpisane np. w decyzję o warunkach zabudowy, decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej czy kolejowej.

Wprowadzono też przepis, zgodnie z którym w przypadku zabytkowych budynków ujętych w ewidencji zabytków pozwolenia na rozbiórkę lub przebudowę wydawane były w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Nowelizacja ustawy trafi teraz do Senatu.