Stop dla handlu ludźmi

Przestępstwo handlu ludźmi będzie zagrożone karą więzienia od trzech do 15 lat. Obecnie w polskim Kodeksie karnym przestępstwo to jest już karane. Zgodnie z jednym z aktualnych zapisów, osoba dopuszczająca się handlu ludźmi, nawet za ich zgodą, podlega karze pozbawienia wolności "na czas nie krótszy od trzech lat".

Prawnicy zwracali jednak uwagę, iż w dotychczasowych przepisach brakowało definicji tego przestępstwa, co w praktyce bardzo utrudniało stosowanie prawa. "Taka redakcja przepisu spowodowała, że w większości przypadków sądy go nie stosowały, mając kłopoty z jego interpretacją i kwalifikacją prawną czynów ocenianych często przez prokuratorów jako handel ludźmi" - zaznaczył w opinii zamieszczonej na stronach Prokuratury Generalnej dyrektor departamentu współpracy międzynarodowej PG Krzysztof Karsznicki.

W myśl wprowadzanej definicji, handlem ludźmi jest: werbowanie, transport, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby, w celu jej wykorzystania, z zastosowaniem groźby lub użyciem siły bądź innych form przymusu - uprowadzenia, oszustwa, podstępu, nadużycia władzy lub wykorzystania słabości, wręczenia lub przyjęcia płatności lub korzyści dla uzyskania zgody osoby sprawującej kontrolę nad tą osobą.

Wykorzystanie, zgodnie z definicją, może obejmować prostytucję lub inne formy nadużyć seksualnych, przymusową pracę lub służbę, niewolnictwo lub praktyki podobne do niewolnictwa, zniewolenie albo usunięcie organów. Nowe przepisy definiują także pojęcie niewolnictwa. Zgodnie z zapisem "niewolnictwo jest stanem zależności, w którym człowiek jest traktowany jak przedmiot własności".

Wprowadzenie do polskiego prawa pojęcia handlu ludźmi wynikało z ratyfikowanego przez Polskę w 2003 r. protokołu "o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu za handel ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi", zwanego powszechnie protokołem z Palermo, uzupełniającego Konwencję ONZ przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej, przyjętą przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 2000 r. Inny dokument międzynarodowy dotyczący tej kwestii to konwencja Rady Europy ws. działań przeciwko handlowi ludźmi, sporządzona w Warszawie w 2005 r., zwana Konwencją Warszawską.

Wprawdzie w ratyfikowanych przez Polskę umowach międzynarodowych - jak wskazał w swej opinii Karsznicki - zdefiniowany został zakres pojęcia handlu ludźmi, jednak umowy te nie mogły być bezpośrednio stosowane w polskim prawie; wynikał z nich jedynie obowiązek kryminalizacji określonych czynów w prawie wewnętrznym.

"Przy takim założeniu sama ratyfikacja przez Polskę wspomnianych międzynarodowych aktów prawnych była niewystarczająca i konieczne było wprowadzenie definicji handlu ludźmi do polskiego Kodeksu karnego" - napisał Karsznicki.

Ponadto wchodząca w życie nowelizacja dostosowuje przepisy do obowiązującego od 2002 r. statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego. Statut MTK nakazuje ściganie nowych przestępstw nieznanych prawu karnemu międzynarodowemu (m.in. przestępstwa seksualne, wymuszone zaginięcia osób); konieczne było więc uzupełnienie katalogu przestępstw w polskim Kodeksie karnym.

Dlatego w Kk przewidziana została m.in. odpowiedzialność osób sprawujących kontrolę nad siłami zbrojnymi - np. dowódców lub ich cywilnych przełożonych - które umyślnie dopuszczają do zbrodni dokonywanych przez podwładnych. Osoba taka traktowana będzie jak sprawca tych czynów, a nie jak pomocnik. Możliwa będzie odpowiedzialność za winę umyślną lub nieumyślną - w zależności od ustaleń sądu.

Statut przewiduje zakaz wcielania albo werbowania do sił zbrojnych dzieci poniżej 15. roku życia. W nowelizacji kodeksu rozszerzono ten zakaz na osoby poniżej 18. roku życia. Ponadto, według przepisów, atakowanie w czasie działań zbrojnych strefy zdemilitaryzowanej będzie podlegać karze więzienia od 5 do 25 lat.

Zgodnie ze statutem, przewidziano też odpowiedzialność karną osób biorących udział w masowym zamachu skierowanym przeciwko ludności cywilnej podjętym w celu wykonania lub wsparcia polityki państwa lub organizacji. W artykule tym wyszczególniono rodzaje czynów wobec ludności cywilnej, jakie będą podlegały karze, np. zabójstwo, tortury, niewolnictwo, doprowadzenie do obcowania płciowego, stworzenie ludziom warunków zagrażających ich biologicznej egzystencji, prześladowanie z pobudek politycznych, rasowych, etnicznych itp.

Nowelizacja została uchwalona w maju bieżącego roku.