Bóg nigdy nie jest okrutny

Edward Pentin: Wasza Eminencja w swoim dzienniku daje żywy obraz swoich przeżyć - fakt, że został fałszywie uznanym za winnego i uwięziony. Ale co pragnie Eminencja osiągnąć publikując ten dziennik?

Kard. Pell: To dobre pytanie. Po pierwsze, mam nadzieję, że pomoże to ludziom nieco lepiej zrozumieć chrześcijaństwo, pomóc chrześcijanom, którzy mogą znaleźć się w bardzo trudnej sytuacji. Było wiele powodów, by go napisać. Są też inne racje, by ten dziennik opublikować, czego bym nie uczynił, gdyby nikogo to nie interesowało. Ponadto chcę też, aby nie przytrafiło się to ponownie w Australii komuś, kto wywodzi się z bardzo niepopularnej grupy, wyznaje poglądy niepoprawne politycznie i zostaje zmieciony przez falę wrogiej opinii.

Często słyszymy dziś, że jako katolicy wkraczamy w mroczny okres prześladowań na Zachodzie, nawet jeśli obecnie jest to „łagodne” prześladowanie. Czy Wasza Eminencja postrzega tę książkę jako pomoc w radzeniu sobie z tym problemem?

Zawsze chcę być sentymentalnym optymistą, więc mam nadzieję, że czasy nie są takie złe. Jedną z rzeczy, o których dane mi było nawet wspomnieć w tym dzienniku i które mnie uderzyły, była bardzo duża liczba osób, które do mnie napisały - 4000 listów z wielu części świata - i tak to odczuwały. Czuły, że presja narasta.

Powiedziałbym jeszcze tylko, i trochę się nad tym zastanawiałem, że nikt nie chce prześladowań jakiegokolwiek rodzaju, ale przeciwieństwa niekoniecznie są dla Kościoła złe. Napisało bowiem do mnie kilka osób, które oddaliły się od swojej religii, a które stwierdziły, że są tak zbulwersowane sposobem, w jaki zostałem potraktowany, że powróciły do praktykowania chrześcijaństwa.

Eminencja powiedział, że w więzieniu pisał codziennie i że to wymagało dyscypliny. Czy ksiądz kardynał zawsze zamierzał publikować swoje zapiski w dzienniku, czy też głównym celem było zachowanie zdrowia psychicznego?

Pisałem podobne dzienniki, z których większość nie była publikowana, zwłaszcza kiedy podróżowałem jako przewodniczący Caritas [Australii]. Byłem jej przewodniczącym przez dziewięć lat. Jestem bardzo dumny z tego, że jestem z nią związany. Jeździłem do dość egzotycznych miejsc, więc pisałem. Zapiski te nigdy nie zostały opublikowane. Wiele rzeczy zostało napisanych w więzieniu, byłem świadomy, że ludzie mogą być nimi zainteresowani. Wielu więźniów pisze z powodów terapeutycznych, potrafię to zrozumieć.

Chciałbym ponadto zauważyć, że sporo piszę. Napisałem sześć czy siedem dość obszernych książek. Często zdarzało mi się pisać solidną pracę i musiałem to wykonywać w czasie wolnym. Ale okazało się, że podczas pobytu w więzieniu zadziwiająco łatwo było mi pisać. Obecnie uważam, że ta forma literacka jest dla mnie odpowiedniejsza. Przez 13 lat pisałem cotygodniowy felieton w "Daily Telegraph", będącym gazetą o największym nakładzie w Australii, i jest to gatunek dość podobny. Mimo wszystko pisanie przychodzi mi łatwo.

Czy Ksiądz Kardynał wszystko pisał ręcznie?

Tak, wszystko napisałem odręcznie.

Dziennik jest pełen szczegółów codziennych czynności Waszej Eminencji i osobistych myśli, modlitw, ale czego nauczyło Księdza Kardynała życie w więzieniu jako takie?

Czego mnie nauczyło? To dobre pytanie. Myślę, że jedną z nich jest to, że zbiór chrześcijańskich prawd wiary działa. Wierzę, że nauczanie Jezusa jest absolutnie prawdziwe, że klucz do życia znajduje się w słowach Chrystusa. Próbowałem, chociaż niedoskonale, podążać za tym nauczaniem. W sumie udało mi się z tego wyjść całkiem nieźle.

Jakie myśli nurtowały Księdza Kardynała na temat cierpienia i odkupienia przez swoje własne cierpienie? Czy postrzegał Eminencja całą tę udrękę jako szczególny i być może uprzywilejowany sposób udziału w cierpieniu?

Myślę, że jest mi zbyt dobrze i wygodnie, by uznać ją za uprzywilejowany środek. Byłem świadomy, że jest to szansa, do której powinienem podejść w wierze jako chrześcijanin. Zdaje mi się, że tak uczyniłem.

Czy dało to księdzu Kardynałowi wgląd, głębsze spojrzenie na cierpienie?

Myślę, że jest to z pewnością prawda. Nie chcę przeceniać trudności mojej sytuacji. To znaczy - to nie było tak, jakbym był w Hiltonie, Dorchesterze czy gdziekolwiek indziej. Zwłaszcza w MAP, w areszcie śledczym w [Melbourne] i w odosobnieniu, gdzie byłem przez osiem czy dziewięć miesięcy, niektórzy z tych ludzi byli - moi współwięźniowie - potwornie, strasznie zniszczeni i udręczeni, wściekli i strasznie, potwornie nieszczęśliwi.

Czy Ksiądz Kardynał mógł nawiązać z nimi kontakt?

Nie, nie w najmniejszym stopniu. W wielu przypadkach, nawet gdyby nawiązać z nimi kontakt, jeśli idzie o przebywanie z nimi, byłoby bardzo trudno skutecznie im pomóc. To była trudna praca; a strażnicy w tej konkretnej sekcji, byli dobrze prowadzeni i w przytłaczającej większości wykonali dobrą robotę.

Czy niektórzy z więźniów byli dla Eminencji okrutni?

Jeden w pewnym momencie mnie opluł... to jest chyba opisane w następnym tomie. Słyszałem jednak, że kilka osób w celach, jak Pan zobaczy, wykrzykiwali [moje nazwisko], potępiając mnie. Czasami niektórzy mnie bronili. Jeden z więźniów odbywających długoletnią karę powiedział, że po raz pierwszy zdarzyło się, aby niektórzy więźniowie bronili księdza skazanego za pedofilię.

Uczynił Ksiądz Kardynał ciekawą uwagę, nie wiem, czy to jest w książce, że niektórzy dostrzegali niewinność Waszej Eminencji, a system prawny - nie, i że w ich sercach w gruncie rzeczy nadal było obecne prawo naturalne.

Być może w sposób niedoskonały, ale, tak - to interesujące. Niektórzy z więźniów bardzo zdecydowanie obrali złą stronę, lecz myślę, że nawet oni są świadomi wyboru pomiędzy dobrem a złem.

W pewnym momencie Ksiądz Kardynał mówi: „Wiemy, że Bóg nigdy nie jest dla nas okrutny, bez względu na to, co ma się wydarzyć. Bóg nie jest jak przełożony, który nas porzuca lub odmawia dalszego wspierania naszych najlepszych wysiłków, który zwraca się przeciwko nam. Bóg jest zawsze z nami, zwracając nasze cierpienie ku dobru, łącząc je z cierpieniami i śmiercią Jezusa. Bóg zawsze słucha, zwłaszcza gdy milczy". Czy to właśnie ta mocna wiara w dobrego Boga trzymała Eminencję przy życiu? Że nawet będąc niewinnym, wierzyłeś, że to nie Bóg był dla ciebie okrutny, ale mogło się to wydarzyć z jakiegokolwiek powodu?

Tak, myślę, że to na pewno jest jego wymiar. Ale dla kogoś, kto wierzy w Chrystusa i Jego obietnicę, że powróci, będzie sąd ostateczny. Angielska mistyczka, Julianna z Norwich wyraziła przekonanie, że ostatecznie wszystko będzie dobrze, że wszystko się zrównoważy. To wielka pociecha.

Kolejną pociechą było to, że był to straszny cios, kiedy zostałem uznany za winnego, gorszy cios, kiedy sąd najwyższy w stanie Wiktoria podtrzymał zarzuty przeciwko mnie – niezwykła decyzja w każdym sensie. Naprawdę na wpół serio rozważałem, że nie będę wnosił kolejnej apelacji. Wtedy pomyślałem, że jeśli sędziowie po prostu zewrą szyki i będą podejmowali głupie i na wskroś błędne decyzje, będzie to kosztowało moich przyjaciół piekielnie dużo pieniędzy, które musieliby zebrać, bym mógł to wykonać i podjąć ten wysiłek. Jeśli to ma być kosztowna farsa, to pewnie lepiej się z tego wycofać.

Dobrzy ludzie namawiali mnie na [wycofanie apelacji], nie tylko szef więzienia. Nie wiem, może nie potrzebowałem zbyt wiele perswazji. Dla chrześcijanina wielką pociechą jest wiara w Boże przebaczenie, ale [również] wiara w to, że naprawdę ważny sąd to ten, który nadejdzie. Twoja reputacja, twój honor i szkoda dla Kościoła - cóż, byłem bardzo wyraźnie świadomy tych wymiarów i to był jeden z powodów, dla których tak się cieszyłem, że zostałem zrehabilitowany.

W swoim dzienniku Ksiądz Kardynał pisze: „Potrzebujemy Boga w przyszłym życiu, aby naprawił te rzeczy” - jest to odniesienie do niesprawiedliwości wymierzonej niewinnym.

Myślę, że jest to wielki argument na rzecz teizmu, ponieważ nie ma ostatecznej sprawiedliwości dla wielu, bardzo wielu ludzi w życiu doczesnym, chociaż wszyscy są w pewnym stopniu błogosławieni. Wielu jest błogosławionych w sposób, którego można nie doceniać. Ale z tego samego powodu wielu ludzi cierpi. Pomyślcie o wszystkich niewolnikach, o wszystkich ludziach, którzy są źle traktowani, o współczesnym niewolnictwie i na pewno w dawnych czasach. Bóg to zrównoważy w życiu przyszłym.

Czy ta koncepcja Bożej sprawiedliwości trzymała Eminencję przy życiu?

Tak, to jedna z tych rzeczy, które to sprawiały. Moje katolickie, chrześcijańskie przekonania pomogły mi utrzymać się przy życiu.

W pewnym momencie Ksiądz Kardynał pisze: „Wierzę w Bożą Opatrzność. Nigdy nie wybrałem tej sytuacji i bardzo się starałem, aby jej uniknąć, ale oto jestem i muszę usiłować czynić wolę Bożą".

Rozmawiałem ostatnio z grupą seminarzystów. Wygłosiłem tylko trzy uwagi, a jedna z nich, pierwsza, była właśnie taka: zaakceptować, że jesteśmy tam, gdzie jesteśmy. Chciałbym być gdzie indziej. Chciałbym, aby to się nie wydarzyło. Chciałbym, aby nie doszło do skandali pedofilskich, chciałbym, aby rozwiązywano je lepiej, ale tak się nie stało. Chciałbym, żeby sytuacja Kościoła była inna, ale tak nie jest. Więc to jest pierwszy krok: Uświadomić sobie, że jesteśmy tam, gdzie jesteśmy.

W innym wpisie jest mowa: „Kolejna niedziela bez Eucharystii”. Jak to Ksiądz Kardynał wynagrodził, nie tylko nie mogąc przyjąć Eucharystii, ale także nie mogąc odprawiać Mszy św.?

Cóż, wiedziałem, że Bóg wciąż jest ze mną. Wiedziałem, że wciąż mogę do Niego dotrzeć przez modlitwę. Właściwie miałem niezwykle religijne niedzielne poranki. Przez dłuższy czas nie miałem budzika, albo nie działał. Mass at home [transmisja Mszy św. w australijskiej telewizji] jest transmitowana o 6 rano, co jest wielkim smutkiem. Nie wiem, dlaczego nie możemy sobie pozwolić na transmisję Mszy św. dla staruszków i niepełnosprawnych w niedzielę o przyzwoitej porze, ale to już inna sprawa. Więc w mojej celi chciałem wstawać na Mszę. Potem przez pół roku obserwowałem protestanckie nabożeństwo z Australii o nazwie Hillsong, tylko kazanie. Potem oglądałem dwóch bardzo zdolnych ewangelistów w Stanach Zjednoczonych: Josepha Prince’a z Kalifornii i Joel’a Osteen’a z Teksasu.

Czy w jakiś sposób dodawali otuchy?

Niektórzy z nich na pewno, ale regularnie poddawałem ich teologicznej krytyce.

Tak. To jest w tej książce, prawda?

Zgadza się. Oglądałem „Pieśni pochwalne” BBC, które bardzo mi się podobały.

Zatem miał Ksiądz Kardynał telewizor?

Tak, to jedna z tych rzeczy. Wszyscy więźniowie mają odbiornik w celi. Byłem tym nieco zaskoczony. Powiedziałbym, że mój pobyt w izolatce nie był jak 12-miesięczne rekolekcje, bo miałem telewizor, którego bym nie miał [na rekolekcjach].

Eminencja musiał mieć okresy ufności, a może czasami rozpaczy, że może nie zostać zwolniony. Czy te myśli przechodziły Księdzu Kardynałowi przez głowę, że rzeczywiście zakończy swoje dni w więzieniu?

Och, nie, miałem okres zwolnienia warunkowego wynoszący sześć lat. Nie było na to szans, ale nie sądzę, żebym kiedykolwiek wpadł w rozpacz. Oczywiście są wzloty i upadki. Przez lata prowadziłem dość gorączkowe życie publiczne i nauczyłem się nie popadać zbytnio w melancholię, a na pewno nie stawać się zbyt pobudzonym czy optymistycznym. Zdałem sobie sprawę, że po tym, jak zostałem uznany za winnego, te racjonalne rozważania nie były nieuchronnie decydujące, bo nie ulega wątpliwości, że prawnie było to wielką tajemnicą, iż zostałem skazany. Jeszcze większą tajemnicą było to, że przegrałem w Sądzie Najwyższym stanu Wiktoria [w apelacji].

Prokurator, jak sądzę, był dobrym człowiekiem i nie próbował blefować w sądzie apelacyjnym stanu Wiktoria, a więc jedynym argumentem, jaki miał, było to, że świadek był wiarygodny. Był ogromnie zestresowany. Był maltretowany przez grupy ofiar wychodzące z sądu, które uważały, że nie wykonał dobrej roboty. Mój bardzo jawny przeciwnik powiedział, że sprawa oskarżenia była „cholerną katastrofą”. Niektórzy z moich sprzymierzeńców byli w sądzie, modląc się do Matki Bożej rozwiązującej węzły. Kiedy biedny stary prokurator szczerze się zmagał ze swoją kiepsko udowodnioną sprawą, ktoś powiedział: „To działa. Idzie na dno”.

Tak, pamiętam, że wiele osób uważało wtedy, że przesłuchanie apelacyjne poszło bardzo dobrze, w dużej mierze dzięki pomocy prokuratora.

Nie sądzę, żeby mógł wiele zrobić. Był ograniczony dowodami.

Co Ksiądz Kardynał sądzi o swoim oskarżycielu teraz i tych wszystkich, którzy nadal są przekonani o jego winie, ponieważ jest jeszcze kilka osób - widziałem na Twitterze i innych miejscach - które plują jadem i nadal uważają, że Eminencja jest winny. Co Ksiądz Kardynał chciałby powiedzieć przede wszystkim, oskarżycielowi?

Cóż, do oskarżyciela, myślę, że obydwaj powinniśmy odwołać się do prawdy. Jeśli stało się jemu coś strasznego, to uczynił to jemu ktoś inny. Na pewno nie ja.

Czy Ksiądz Kardynał mu wybaczy?

Och, tak, na pewno. Na pewno. Współczuję mu. Nie kusi mnie, by być nastawionym do niego tak wrogo, jak do niektórych innych. To nie do końca racjonalne, ale wie pan, on nie miał łatwego życia. A tym, którzy nie wierzą, że jestem niewinny, zawsze mówię: spójrzcie na dowody. Nawet wiarygodny świadek nie może być w dwóch miejscach na raz. Sąd stwierdził, a dowody zdecydowanie tego wymagały, że to [rzekome wykorzystanie] musiało mieć miejsce pięć lub sześć minut po Mszy, między pierwszymi pięcioma lub sześcioma minutami po Mszy. Przez większą część tego czasu skarżący, zgodnie z własnym wyjaśnieniem, szedł w procesji. Nie można iść w procesji i być molestowanym.

A co z tymi, którzy doznali wykorzystywania i być może niektórymi z tych, którzy nadal uważają Eminencję za winnego, byli kiedyś wykorzystywani? Co by Ksiądz Kardynał im powiedział?

Jedyną długotrwałą obroną dla każdego z nas jest prawda. Temu, że ludzie są strasznie okaleczani i krzywdzeni, nie pomaga, jeśli jakiś niewinny człowiek zostaje skazany. To po prostu trwa dalej. Wierzę w sprawiedliwy proces. Wierzę w sprawiedliwość, a przede wszystkim w sprawiedliwość dla skarżących. Myślę, że to całkiem rozsądne, że muszą wykazać, udowodnić ponad wszelką wątpliwość, że w ich sytuacji doszło do przestępstwa.

Sądzę, że wiele uczyniłem w tej sprawie poprzez Melbourne Response [przełomowe zasady ustanowione wówczas przez arcybiskupa George'a Pella w 1996 r. w celu zadośćuczynienia ofiarom wykorzystywania seksualnego] i poprzez moje wierne wdrożenie w Sydney, przez 13 lat „Towards Healing” [dokumentu opublikowanego w 1996 r. przez australijską konferencję biskupów określającego zasady postępowania w przypadkach wykorzystywania seksualnego]. Popełniliśmy poważny błąd taktyczny, gdy rozpoczęła swoje prace Komisja Królewska. Postanowiliśmy nie zwracać uwagi na to, że przytłaczająca większość wykroczeń ustała od połowy lub początku lat 90-tych.

Melbourne Response i Towards Healing powstały w latach 96 i 97. Spotlight, film o Bostonie, opowiedział o wydarzeniach z roku 2002. Niedawno mój przyjaciel był na spotkaniu i powiedział: "Ile przestępstw pedofilskich miało miejsce w waszych diecezjach w obecnym wieku?" Oficer odpowiedział: "Właściwie, to chyba nie ma żadnych". Ludzie, byli absolutnie zdumieni. Większość Australijczyków byłaby zdumiona. Są skłonni myśleć, że Królewska Komisja ma do czynienia z atakami pedofilii, które miały miejsce w ciągu ostatnich 20 lub 25 lat, ale w przeważającej mierze były to lata 80., wczesne 90. lub 70. Nie ma więc żadnej uczciwości, gdy jesteśmy malowani gorszymi, niż jesteśmy.

Mieliśmy kompleksowy pakiet, który był mocno krytykowany. Kiedy opuściłem Melbourne w 2001 roku, wiele osób powiedziało mi: "Cóż, to jest jedna rzecz, co do której miałeś rację, tworząc Melbourne Response". To było w 2001 roku. I zostało to przyjęte pozytywnie przez policję. Sugestia komisarza policji, że Melbourne Response nie wysłał nikogo na policję, jest całkowicie fałszywa.