W kwietniu spotkanie 4 prawosławnych patriarchów

Przed 18 kwietnia, to znaczy przed wschodniochrześcijańskim Wielkim Tygodniem, odbędzie się w Konstantynopolu Synod starych [z I tysiąclecia] Kościołów prawosławnych w celu omówienia sytuacji na Ukrainie i działań Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego (RKP) w Afryce. Mówi o tym oświadczenie, ogłoszone 12 lutego po wizycie metropolity Chalcedonu Emanuela, wysłannika patriarchy Bartłomieja, u patriarchy antiocheńskiego Jana X w jego siedzibie w Balamandzie pod Bejrutem w Libanie. Metropolita wręczył mu zaproszenie na to spotkanie.

Z oświadczenia wynika, że w przyszłym wydarzeniu wezmą udział zwierzchnicy starożytnych patriarchatów prawosławnych: Konstantynopola – Bartłomiej, Aleksandrii – Teodor II, Antiochii – Jan X i Jerozolimy – Teofil III. Komunikat nie wspomina natomiast o obecności arcybiskupa Cypru Chryzostoma II, który wraz ze wspomnianymi patriarchami tworzy tzw. Pentarchię, czyli najwyższe nieformalne gremium pięciu najstarszych i cieszących się największym autorytetem Kościołów prawosławnych.

Zawarta w oświadczeniu wzmianka o tym, że w zapowiedzianym zgromadzeniu synodalnym będą omawiane „zagadnienia stojące przed Kościołem prawosławnym”, pozwala przypuszczać, że chodzi o szereg różnych tematów, nie tylko związanych z Ukrainą i Afryki, ale też dotyczących stosunków wzajemnych między innymi Kościołami lokalnymi, często także napiętych, np. między Patriarchatami Jerozolimskim i Antiocheńskim czy Rumuńskim i Moskiewskim (sprawa jurysdykcji kościelnej w Mołdawii).

Brak odniesienia do Kościoła Cypru (który – podobnie jak Konstantynopol, Aleksandria i Kościół Grecji – również uznał autokefalię Prawosławnego Kościoła Ukrainy [PKU], co jest głównym punktem zapalnym w stosunkach tych Kościołów z Moskwą) oznacza, że na przyszłym spotkaniu będzie panować równowaga między tymi Kościołami, które uznały a tymi, które nie uznały PKU. Zdaniem niektórych komentatorów osiągnięto w ten sposób kompromis, który umożliwi przeprowadzenie przyszłego wydarzenia.

Zapowiedź spotkania tylko czterech patriarchów (i być może arcybiskupa Cypru) oznacza, że nie będzie to Amman-2, czego bardzo pragnął Patriarchat Moskiewski. 26 lutego 2020 w stolicy Jordanii odbyło się jednodniowe spotkanie delegacji 6 Kościołów, poświęcone napięciom w świecie prawosławnym, głównie "kwestii ukraińskiej" (ale nie tylko), które jednak nie przyniosło większych owoców. Zresztą sama jego pierwotna idea, jaką miało być prawosławne "spotkanie na szczycie", nie wzbudziła większego zainteresowania i większość lokalnych Kościołów autokefalicznych zbojkotowała je a do Ammanu przybyło tylko 4 zwierzchników (patriarchowie jerozolimski, moskiewski i serbski oraz metropolita Ziem Czeskich i Słowacji), a dwa Kościoły, w tym polski, przysłały tylko biskupów.