10 lat temu zmarł abp Ignacy Tokarczuk, zwany biskupem niezłomnym

"Był wyjątkową postacią w najnowszej historii Polski. Zasłużył na to, by nazywano go +duchownym niezłomnym+. Duchowny, który przez swoją bezkompromisową postawę był w okresie PRL traktowany przez władze i służby jako wróg ustroju. Był autorytetem nie tylko w środowisku duchowieństwa, ale także wśród osób świeckich. Nigdy nie wahał się stanąć w obronie osób prześladowanych i krzywdzonych przez komunistów" - powiedział PAP historyk i rzecznik prasowy IPN dr Rafał Leśkiewicz.

Przeczytaj:  Grajewski o abp. Tokarczuku: Był jednym z najwybitniejszych polskich kapłanów XX w.

Urodził się 1 lutego 1918 r. w Łubiankach Wyższych k. Zbaraża. W latach 1937-1942 studiował teologię na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Święcenia kapłańskie otrzymał 21 czerwca 1942 r. w kościele seminaryjnym Metropolitalnego Wyższego Seminarium Duchownego we Lwowie z rąk bp. Eugeniusza Baziaka.

Jako wikariusz pracował w parafii Złotniki. W 1944 r. UPA wydała na niego wyrok śmierci. 22 lutego 1944 r. dzięki ostrzeżeniu udało mu się jednak zbiec do Lwowa, gdzie pozostał do roku 1945 jako wikariusz parafii św. Marii Magdaleny. Po ponownym zajęciu Lwowa przez Sowietów w listopadzie 1945 r. Tokarczuk wyjechał do Katowic, gdzie został wikariuszem w parafii Chrystusa Króla.

Zajął się katechizacją Ślązaków oraz polskich repatriantów z Kresów Wschodnich. Szybko jednak popadł w konflikt z lokalną komórką PPR i tylko dzięki przeniesieniu na Katolicki Uniwersytet Lubelski, gdzie w 1946 rozpoczął studia, uniknął represji. W 1951 r. obronił doktorat. Początkowo pracował na KUL, jednak zwrócił uwagę bezpieki, gdy w proteście przeciw powołaniu na uczelni komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej porzucił tam pracę. W 1952 r. wyjechał do Olsztyna, gdzie przez dziesięć lat wykładał filozofię i teologię w Wyższym Seminarium Duchownym "Hosianum". W 1962 r. powrócił na KUL.

3 grudniu 1965 r. papież Paweł VI mianował ks. Tokarczuka biskupem przemyskim. Święceń biskupich udzielił mu 6 lutego 1966 r. w przemyskiej katedrze prymas Polski kard. Stefan Wyszyński.

W latach swej posługi biskupiej ks. Tokarczuk uważany był przez władze PRL za jednego z głównych wrogów ustroju. Zasłynął przede wszystkim z odważnych wystąpień, z przeciwstawiania się zakłamaniu i stanowczego piętnowania systemu oraz programu ateizacji społeczeństwa.

W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych wbrew władzom komunistycznym w diecezji przemyskiej bp Tokarczuk wybudował 430 świątyń i utworzył 220 parafii. Budowniczowie obiektów sakralnych spotykali się z szykanami ze strony SB. Stosowano wobec nich kary administracyjne, grzywny pieniężne i kary pozbawienia wolności, zwykle w zawieszeniu.

"Bp Tokarczuk mocno zaangażował się w działania NSZZ +Solidarność+ w Przemyślu i całym regionie. Wspierał osoby internowane. W latach 70. i 80. Kuria biskupia w Przemyślu była enklawą wolności. Dla osób związanych z opozycją był +podporą+, człowiekiem, który pomagał, wspierał i nie szedł na żadne kompromisy z komunistyczną władzą" - wyjaśnia historyk z IPN. "Duchowny dzielnie przetrwał liczne represje, które ustały dopiero po 1989 r. Nigdy się nie ugiął" - tłumaczy Leśkiewicz.

W okresie zarządzania diecezją przemyską abp Tokarczuk występował przeciwko programowej ateizacji społeczeństwa, walce z religią i szykanowaniu wierzących przez władze PRL. Często mówił o tym w kazaniach. Ze 142 kazań wygłoszonych w 1970 r. trzynaście władze komunistyczne uznały za zagrażające ustrojowi. W latach późniejszych było ich więcej.

W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych duchowny wspierał działania opozycji demokratycznej, m.in. Komitetu Obrony Robotników, Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, a później NSZZ "Solidarność". Stawał w obronie prześladowanych z powodów ideologicznych i politycznych.

"Wierzyłem, że wygra ten, kto zachowa spokój" - powiedział hierarcha w listopadzie 2002 r., podczas poświęconej mu konferencji naukowej w oddziale Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie.

Abp Tokarczuk był m.in. członkiem Rady Głównej Episkopatu Polski, członkiem Komisji ds. Duszpasterstwa Ogólnego, ds. Budowy Kościołów, a w latach 1967-1989 - członkiem Komisji Wspólnej Episkopatu i Rządu PRL.

Papież Jan Paweł II w czasie wizyty w diecezji przemyskiej 2 czerwca 1991 wyniósł Ignacego Tokarczuka do godności arcybiskupiej, a 25 marca 1992 r. ustanowił go pierwszym metropolitą nowo powstałej metropolii przemyskiej. W 1993 r. abp Tokarczuk przeszedł na emeryturę.

Prezydent Lech Kaczyński 3 maja 2006 r. odznaczył kapłana Orderem Orła Białego. Najwyższe państwowe odznaczenie zostało mu przyznane jako wyraz uznania za posługę, odwagę i poświęcenie dla Kościoła i narodu polskiego.

21 maja 2007 r. abp Tokarczuk został powołany przez prezydenta Kaczyńskiego w skład Kapituły Orderu Orła Białego. W 2006 jako pierwszy absolwent KUL miał na macierzystej uczelni uroczyste odnowienie doktoratu, równoznaczne z przyznaniem tytułu doctora honoris causa. Duchowny posiada także tytuł doctora honoris causa Uniwersytetu Rzeszowskiego, który został mu przyznany w 2009 r.Abp Ignacy Tokarczuk jest autorem licznych artykułów i publikacji, m.in. "Wytrwać i zwyciężyć", "Kazania pasterskie" czy "W służbie Kościoła i Narodu".

Zmarł 29 grudnia 2012 r. w Przemyślu. Pochowany został w podziemiach Archikatedry Przemyskiej.