Zapach Karmelu

Pobożność to akt woli, przez który człowiek ofiaruje się Bogu, oddaje się z gotowością na Jego służbę. W zasadzie pobożność należy się tylko Bogu, a jednak niekiedy mówi się o pobożności maryjnej, jak również o osobach, które odznaczają się wielką pobożnością w stosunku do różnych świętych. W ostatecznej instancji – jak zauważa św. Tomasz z Akwinu – pobożność w stosunku do Maryi czy Świętych nie kończy się na nich samych, ale kieruje się ku Bogu. W Maryi i świętych czcimy bowiem samego Boga, który napełnił ich łaską i świętością. Prawdziwa pobożność do Maryi Panny, która jest „pełna łaski”, zbliża zawsze do Jezusa. Kochać Ją oznacza zobowiązać się do słuchania Jej Syna. Pobożność ludowa wypływa więc z wiary i miłości do Chrystusa Odkupiciela oraz ze sposobu rozumienia misji, jaką Bóg powierzył Maryi. Matka Pana jest również Matką wszystkich ludzi. Stąd ludzie wyczuwają Jej niepokalaną świętość i czczą Ją jako chwalebną Królową nieba. Maryja wstawia się bowiem za swoimi dziećmi, dla których jest Orędowniczką pełną miłosierdzia. Jest bowiem, jak zauważa papież Benedykt XVI, „Matką prawdziwego Boga, który zaprasza, abyśmy z wiarą i miłością trwali pod Jego opieką i w ten sposób pokonywali całe zło”.

Cześć oddawana Matce Bożej jest związana w sposób szczególny z Górą Karmel, na której prorok Eliasz bronił czystości wiary Izraela. Pod koniec XII wieku na Górze Karmel osiedli pustelnicy, wznosząc tam kaplicę, w której czcili Matkę Bożą. Obrali Ją sobie za główną Patronkę oraz wzór życia kontemplacyjnego. Uroczystość ku Jej czci obchodzona w niektórych miejscach w XIV w., powoli rozszerzyła się na cały zakon. Do znaków pełnej miłości opieki Maryi nad zakonem oraz wiernymi duchowo z nim związanymi należy szkaplerz święty, który Kościół zaliczył do sakramentaliów, czyli wybranych, poświęconych przedmiotów i błogosławieństw, które są nośnikami łaski. Dlatego papieże wielokrotnie wypowiadając się na temat szkaplerza i potwierdzając przywileje z nim związane, zachęcali do tej formy pobożności maryjnej. Szkaplerz był pierwotnie wierzchnią szatą, którą mnisi od czasów św. Benedykta z Nursji przywdziewali na habit w czasie ręcznej pracy. Składa się on z dwóch zszytych prostokątnych kawałków materiału z otworem na głowę sięgającym do kolan lub stóp. Do codziennego stroju wprowadzili go cystersi. Od XII – XIII w. nabrał on znaczenia symbolicznego i wyrażał niesienie codziennego krzyża przez naśladowców Jezusa Chrystusa, stąd czasem na plecach miał kształt krzyża. Z uwagi na swoją symbolikę szkaplerz został zredukowany do dwóch połączonych tasiemkami kawałków materiału, noszonych pod ubraniem na piersiach i plecach. Z jego noszeniem wiąże się prawo uzyskiwania specjalnych odpustów.

Najbardziej znany jest szkaplerz karmelitański, który według tradycji otrzymał z rąk Matki Bożej św. Szymon Stock, przeor mnichów na górze Karmel. Podczas modlitewnego czuwania w nocy 15/16 lipca 1251 r. Szymon ujrzał Maryję w otoczeniu aniołów, podającą mu szkaplerz koloru brązowego. I usłyszał skierowane do niego słowa: „Weź najmilszy synu, ten szkaplerz znak moich uczuć, znak szczególnych przywilejów dla ciebie i dla wszystkich karmelitów. Ktokolwiek pobożnie go nosząc umrze w nim, nie zostanie potępiony. Oto znak zbawienia, orędzie pokoju i wieczystego przymierza”.

Szkaplerz przystosowany do użytku wiernych świeckich złożony jest z dwóch prostokątnych wycinków brązowego sukna wełnianego połączonych dwoma tasiemkami. Wymiary płatków mogą być dowolne. Jest on niejako zminimalizowanym habitem. Zwykle na obu płatkach jest umieszczony wizerunek (lub symbol) Pana Jezusa i Matki Bożej Szkaplerznej. Medalik szkaplerzny został wprowadzony jako forma zamienna szkaplerza płóciennego w 1910 r. Prośbę o to skierowali górnicy, których szkaplerz płócienny szybko się brudził i niszczył. Wierni noszący medalik uczestniczą we wszystkich przywilejach duchowych wynikających z noszenia tradycyjnego szkaplerza. Jedna strona medalika winna przedstawiać wizerunek Matki Bożej Szkaplerznej, a drugi Serca Pana Jezusa. Szkaplerz przypomina o duchowym związku z rodziną karmelitańską i Maryją, od której tę szatę otrzymaliśmy. Jest pamiątką i widzialnym znakiem Jej opieki. Wyraża przy tym pragnienie upodobnienia się do Maryi w czystości, wierności, miłości i posłuszeństwie. Część szkaplerza opadająca na plecy podpowiada nam, że trudy i krzyże powinniśmy znosić pod opieką Maryi z poddaniem się woli Bożej. A część spoczywająca na piersiach przypomina, że nasze serce winno bić dla Boga i bliźnich. Jest to więc znak zawierzenia siebie Matce Bożej, który wciąż zachowuje niezmiennie duchową wartość i aktualność w świetle współczesnej teologii znaków.