Co ósma rodzina - uboga

Ogólnopolskie badania sytuacji materialnej dzieci i młodzieży w Polsce przeprowadzono na 5 tys. 496 rodzin z dziećmi do 18. roku życia.

Jak pokazało badanie, połowa respondentów określa swoją kondycję materialną jako przeciętną. Bez większych problemów wiążą koniec z końcem, ale ich sytuacja finansowa nie jest na tyle stabilna, by umożliwiała oszczędzanie. Za dobrą i bardzo dobrą uznał ją co trzeci badany (34,77 proc.), zaś za złą i bardzo złą co szósty (15,2 proc.).

Ponad 60 proc. rodzin zajmuje mieszkania o powierzchni od 21 do 75 m kw. Najczęściej posiadane sprzęty to: telefon komórkowy, pralka automatyczna, komputer, rower, podłączenie do internetu, samochód, odtwarzacz dvd, urządzenie do odbioru telewizji kablowej lub satelitarnej. Te, na które rodzina nie może sobie pozwolić, to: zmywarka, zestaw kina domowego, laptop, odtwarzacz Blu-ray, telewizor plazmowy/LCD, playstation, skuter/motor, biblioteka zawierająca powyżej 50 książek.

Przeciętny łączny miesięczny dochód netto rodzin z dziećmi wynosi 2 tys. 876 zł. W najlepszej sytuacji pod względem finansowym są rodziny z jednym dzieckiem - ich średni dochód to 2 tys. 975 zł. Gospodarstwa z 2 dzieci osiągają miesięcznie dochód w wysokości 2 tys. 865 zł, zaś z 3 dzieci - 2 tys. 552 zł. W najtrudniejszej sytuacji materialnej są rodziny z 4 i więcej dzieci - ich średnie miesięczne zasoby finansowe są najniższe - 2 tys. 191 zł.

Co piąta (19,25 proc.) rodzina dysponuje dochodem do 1,6 tys. zł, dochód połowy badanych nie przekracza 3 tys. zł, 75,8 proc. osób osiąga przychody do 3,5 tys. zł, jedna czwarta (24,2 proc.) - powyżej 3,5 tys. zł.

Średni dochód na osobę w gospodarstwie domowym wynosi 804 zł. W najlepszej sytuacji są rodziny z 1 dzieckiem, które mogły rozporządzać kwotą 941 zł na osobę. W trudniejszej sytuacji znalazły się rodziny mające większą liczbę dzieci: przy 2 dzieci gospodarstwo domowe miało do dyspozycji średnio 705 zł na osobę, przy 3 - 503 zł, a przy 4 - jedynie 341 zł.

Co ósma (12,7 proc.) rodzina z dziećmi znalazła się w sferze ubóstwa ustawowego - jej dochód w przeliczaniu na osobę stanowi podstawę do ubiegania się o świadczenia z pomocy społecznej.

W zdecydowanie najtrudniejszej sytuacji materialnej znajdują się rodziny z 4 dzieci i więcej. Niemal dwie trzecie z nich (62,53 proc.) lokuje się w sferze ubóstwa. Dla porównania odsetek rodzin z 1 dzieckiem, których przychody nie przekraczały kryterium dochodowego to 7,52 proc., z 2 dzieci - 13,63 proc., a z 3 - 23,24 proc.

Większość respondentów (67,21 proc.) nie ma żadnych oszczędności.

Niemal połowa badanych (46,26 proc.) posiada zobowiązania finansowe wobec różnego rodzaju instytucji i podmiotów. Zdecydowana większość (61,76 proc.) zaciągnęła kredyt w banku. Co trzecie gospodarstwo (33,84 proc.) spłaca raty za zakupy, 8,56 proc. posiada zobowiązania finansowe wynikające z posługiwania się kartą kredytową, niemal tyle samo osób (8,2 proc.) ma pożyczkę w zakładzie pracy. Co dziewiąte (11,61 proc.) gospodarstwo posiada zobowiązania finansowe wobec krewnych.

Ponad 30 proc. respondentów korzysta z pomocy materialnej różnych podmiotów, a w szczególności rodziny i ośrodków pomocy społecznej. Pomoc ta najczęściej udzielana jest w formie finansowej: pożyczek (32,88 proc.), darowizn (21,63 proc.), zasiłków (19,86 proc.), dofinansowaniu posiłku dla dziecka (15,63 proc.) i dopłat do opłat eksploatacyjnych (15,09 proc.).

Przeciętna rodzina z dziećmi miesięcznie na różnego rodzaju dobra i usługi wydawała średnio 2 tys. 422 zł. Wydatki rodzin z 1 dzieckiem kształtowały się na poziomie 2 tys. 426 zł, z 2 dzieci - 2 tys. 478 zł, z 3 dzieci - 2 tys. 320 zł, a z 4 i więcej dzieci - 2 tys. 64 zł.

Najpoważniejszy wydatek gospodarstw domowych to żywność, na którą miesięcznie przeznaczano średnio 890 zł. Poważną pozycję w domowym budżecie stanowią również opłaty eksploatacyjne. Na czynsz przeznaczano miesięcznie średnio 340 zł, na energię cieplną lub opał 157 zł, 125 zł na energię elektryczną oraz 86 zł na wodę, co łącznie stanowi kwotę 708 zł.

Średnia kwota na wydatki "na dzieci" wynosiła 464 zł. Im starsze dziecko, tym wyższą kwotę rodzice przeznaczają na jego utrzymanie: średnie wydatki na dzieci w wieku 0-5 lat to 336 zł, w wieku 6-13 lat - 351 zł, w wieku 14-18 lat - 406 zł.

Niemal połowa gospodarstw (43,15 proc.) przeznacza miesięcznie na utrzymanie dzieci pomiędzy 201 a 500 zł. Niższe wydatki były udziałem co czwartej (26,22 proc.) rodziny, z czego 8 proc. na zaspokojenie potrzeb dzieci wydawało mniej niż 100 zł. Powyżej 500 zł miesięcznie na dzieci wydaje 30,62 proc. badanych. Jedynie co 7,75 proc. rodzin przeznaczała na dzieci więcej niż 1 tys. zł.

Pieniądze wydawane na dzieci najczęściej przeznaczane są na zakup produktów i rzeczy socjalno-bytowych (86 proc.), przyborów szkolnych (38,06 proc.), zabawek (13,93 proc.), środków przeznaczonych na higienę dziecka (12,65 proc.), dodatkowe zajęcia (11,48 proc.), leczenie (10,16 proc.), dojazd do szkoły - (7,17 proc.), rozrywki (7 proc.).

Zdecydowana większość rodziców (71,5 proc.) twierdzi, że ich dochody pozwalają na zaspakajanie potrzeb dzieci, z czego 57 proc. badanych deklaruje, że odbywa się to bez wprowadzania ograniczeń w domowym budżecie, zaś 14,16 proc. jest w stanie zaspokajać potrzeby dzieci, ale kosztem wydatków na inne cele.

Ograniczanie zaspokajania potrzeb dzieci stanowi dla rodziców ostateczność, nawet w rodzinach wielodzietnych, które częściej borykają się z problemami finansowymi. Rodzice w pierwszej kolejności limitują zaspokajanie własnych potrzeb, dopiero gdy nie mają innego wyjścia, ograniczają lub rezygnują z zaspokojenia niektórych potrzeb dziecka.