Rocznica Prymasa Tysiąclecia

Non possumus

8 maja 1953 r. w imieniu Episkopatu kard. Wyszyński skierował do władz państwowych memoriał, w którym mówił wyraźnie, że w obliczu krzywd, jakich doznaje Kościół w Polsce, już dalej w ustępstwach iść nie może. Dialog musiał zostać przerwany. Non possumus ... „Kościół będzie bronić wolności kapłaństwa, nawet za cenę krwi. Gdy cezar siada na ołtarzu, to mówimy krótko: «Nie wolno!»”. „Więcej trzeba słuchać Boga niż ludzi”.

Na kilka dni przed uwięzieniem mówił: „Gdy będę w więzieniu, a powiedzą wam, że Prymas zdradził sprawy Boże – nie wierzcie. Gdyby mówili, że Prymas ma nieczyste ręce – nie wierzcie. Gdyby mówili, że Prymas stchórzył – nie wierzcie. Gdy będą mówili, że Prymas działa przeciwko narodowi i naszej ojczyźnie – nie wierzcie. Kocham Ojczyznę więcej niż własne serce i wszystko, co czynię dla Kościoła, czynię dla niej”.

W nocy 25 września 1953 r. – w liturgiczne wspomnienie bł. Władysława z Goleniowa głównego patrona Warszawy – kard. Wyszyński został aresztowany i internowany. Prymas nakazu o aresztowaniu nie podpisał, bo nie wiedział ku temu podstaw prawnych.

Przebywał kolejno w Rywałdzie Królewskim koło Grudziądza, w Stoczku Warmińskim, w Prudniku koło Opola i w Komańczy w Bieszczadach.

W ostatnim miejscu internowania Prymas napisał tekst odnowionych Ślubów Narodu. Długo opierał się, bo uważał, że należy z tym poczekać do uwolnienia z więzienia. Przekonała go bliska współpracowniczka Maria Okońska, która wyznała, że św. Paweł najpiękniejsze listy napisał w więzieniu. Na drugi dzień, 16 maja o 7 rano Prymas położył na klęczniku Okońskiej tekst Jasnogórskich Ślubów Narodu, które zostały wygłoszone 26 sierpnia 1956 roku na Jasnej Górze. W uroczystości Matki Bożej Jasnogórskiej uczestniczyło ok. 1 mln osób. Zabrakło Prymasa.

Dwa miesiące po złożeniu Ślubów, 26 października 1956 r. Prymas został zwolniony z więzienia i wrócił do Warszawy.

W latach 1957-66 prowadził Wielką Nowennę przed Jubileuszem Tysiąclecia Chrztu Polski – niezwykłe, narodowe rekolekcje. Każdy rok Wielkiej Nowenny rozpoczynał się w niedzielę po 3 maja ponowieniem Jasnogórskich Ślubów Narodu we wszystkich parafiach w Polsce. Ponadto Śluby były ponawiane na Jasnej Górze przez Prymasa i Episkopat w rocznicę ich złożenia. Od 29 sierpnia 1957 r. kopia obrazu Matki Bożej Częstochowskiej rozpoczęła wędrówkę po Polsce, rozpoczynając od archikatedry warszawskiej. Doszło do wielu nawróceń.

18 stycznia 1965 r. Kościół w Polsce wystosował słynne „Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich”.

Natomiast rok później – 3 maja 1966 r. – odbyły się kulminacyjne uroczystości milenijne, związane z Tysiącleciem Chrztu Polski. Na te uroczystości pragnął przyjechać Ojciec Święty Paweł VI, ale władze polskie pod naciskiem Moskwy odmówiły mu prawa przyjazdu.

W latach 60. i 70. Prymas Polski należał do ścisłego grona największych autorytetów Kościoła. Czynnie uczestniczył w pracach Soboru Watykańskiego II, odegrał samodzielną rolę przy kształtowaniu tekstu 8. rozdziału mariologicznego „Lumen gentium”. Na jego prośbę Ojciec Święty ogłosił 21 listopada 1964 r. Maryję Matką Kościoła.

W 1967 r. władze państwowe nie dały zezwolenia Prymasowi na wyjazd do Rzymu na Synod Biskupów. W ramach jedności Episkopatu i na znak protestu, zrezygnował z wyjazdu kardynał Karol Wojtyła oraz inni członkowie delegacji.

W 1976 r. Prymas Polski ogłosił program przygotowań Narodu do jubileuszu 600-lecia Jasnej Góry. „Sześć lat wdzięczności za sześć wieków obecności”.