Katolicy a antysemityzm

W liście do wrocławskiego kardynała Adolfa Bertrama porównał deportacje Żydów do uprawianego w dawnych wiekach handlu niewolnikami. Był zdecydowanym przeciwnikiem nazistowskiej ideologii. Kiedy w roku 1938 odmówił zatwierdzenia na katedrze prawa kanonicznego profesora znanego jako zwolennik hitleryzmu, władze państwowe zamknęły wydział teologii na uniwersytecie monachijskim. Po wojnie trzeba go było zorganizować na nowo. W Monachium znaleźli wówczas zatrudnienie profesorzy niemieckich wydziałów teologicznych we Wrocławiu i w Braniewie, które przestały istnieć w roku 1945. Choć niestety wśród niemieckich katolików – nawet duchownych – nie brakło zwolenników hitleryzmu, wielu podobnie jak monachijski arcybiskup patrzyło na ideologię narodowego socjalizmu krytycznie i starało się jej nie ulegać. Nie widziano jednak możliwości otwartego sprzeciwu ani wywarcia wpływu na politykę III Rzeszy. Przykładem takiego krytycyzmu może być środowisko, w którym wychował się przyszły papież Benedykt XVI – zarówno jego rodzina, jak i niektórzy przynajmniej wychowawcy. Krytycznie odnoszono się tam również do propagowanego przez reżim antysemityzmu. Joseph Ratzinger w swych wspomnieniach z lat szkolnych pisze o nauczycielu muzyki w gimnazjum w Traunstein. Ten człowiek o głęboko katolickich przekonaniach wprowadził poprawkę do używanego w szkole śpiewnika. Kazał uczniom skreślić słowa „Juda den Tod” — „Żydowi śmierć”, a w to miejsce napisać: „Wende die Not” — „odmień złe położenie”. Takie posunięcie wymagało wówczas dużej odwagi cywilnej.