Katolicy a antysemityzm

Po „kryształowej nocy” 1938 roku nieustraszony proboszcz modlił się co wieczór publicznie za Żydów w katedrze św. Jadwigi, odległej tylko o kilometr od kancelarii Rzeszy, gdzie urzędował Hitler. Aresztowany w roku 1941, dwa lata później ks. Lichtenberg zmarł podczas transportu do Dachau. W roku 1996 Jan Paweł II beatyfikował go w Berlinie. Dwa lata temu Izrael (w roku 2004) nadał mu pośmiertnie tytuł „Sprawiedliwego wśród narodów”, przyznawany tym, którzy ratowali Żydów. Na tle ostrożności niemieckiego episkopatu lepiej można zrozumieć, czym była encyklika Mit brennender Sorge. Biskupi sami prosili Piusa XI o jej wydanie, kard. Faulhaber przygotował jej pierwszą redakcję. Przed opracowaniem ostatecznej wersji sekretarz stanu kard. Eugenio Pacelli – były nuncjusz w Niemczech, a przyszły papież – konsultował też innych biskupów, w tym von Galena. Została rozpowszechniona bez wiedzy władz – co również było w Niemczech czymś niebywałym – i odczytana z kościelnych ambon w Niedzielę Palmową (21 marca) 1937 roku. Choć dokument nie wspominał wprost antysemityzmu, wyraźnie odrzucał kult rasy i narodu. Głosił zasady istotne nie tylko z katolickiego, ale w ogóle z chrześcijańskiego punktu widzenia – i wielu ewangelików umiało to dostrzec, aprobując papieski tekst, który przekroczył w ten sposób wyznaniowe granice. Encyklika nabrała wymiaru ekumenicznego. Wpłynęła na ekumeniczne inicjatywy, takie jak ruch „Una Sancta”, który założył w roku 1938 ksiądz Max Josef Metzger, ścięty 6 lat później w hitlerowskim więzieniu. Ten prekursor ekumenizmu i Soboru jest dziś kandydatem na ołtarze.