Zapomniane dowody zaangażowania Piusa XII

Chodzi o dokument „Wojna przeciw wojnie”, zrealizowany w 1948 r. przez Romolo Marcelliniego i Giorgio Simonellego. Odnalezione we Włoskiej Kinotece Narodowej taśmy były w złym stanie technicznym, jednak dzięki współpracy z Filmoteką Watykańską udało się odtworzyć te zapomniane świadectwa z czasów drugiej wojny światowej. Wśród obrazów tragedii znaleźć tam można również dokumentację papieskich inicjatyw na rzecz ludzi pozbawionych dachu nad głową po amerykańskich bombardowaniach Rzymu i okolic. Decyzją Piusa XII sale pałacu apostolskiego w Castelgandolfo przekształcono w schroniska dla uchodźców, a Plac św. Piotra i bazylikę laterańską w jadłodajnie, co widać na filmie.

Odkrytym świadectwom kinematograficznym towarzyszą też dokumenty pisane. Zbiór m.in. takich zapisów, autorstwa Polaków przebywających w Wiecznym Mieście podczas wojny, zaprezentowano wczoraj w Rzymie. Jest to piąty tom poloników włoskich „Świadectwa Testimonianze”. Wśród wspomnień jest wiele potwierdzeń, jak bardzo Papież i Stolica Apostolska interesowali się także losem polskich uchodźców i to już od września 1939 r. Konkretna pomoc materialna była im świadczona za pośrednictwem ówczesnego nuncjusza apostolskiego we Włoszech, abp. Francesco Borgonginiego Duki.

„W tym tekście – mówi Ewa Prządka, autorka zbioru – jest dużo dowodów na to, że właśnie Watykan bardzo pomagał. Teksty te nie były pisane na zamówienie, aby udowodnić pewną tezę, ale powstały one z pozycji dnia codziennego, na przykład w kronikach sióstr nazaretanek”.

Z kolei zdaniem Piotra Samerka z polskiej ambasady przy Watykanie, bardzo znamienne są w szczególności dwa świadectwa. Pierwsze odnosi się do wystąpienia kard. Augusta Hlonda w Radiu Watykańskim 28 września 1939 r. Siostry komentują to ten sposób: „Choć wiemy, że Ojciec Święty sam nie może zabrać głosu, ale jasny i zdecydowany głos księdza prymasa mówi o cierpieniach narodu polskiego”. „Jest to również ciekawe świadectwo wplatające się w dyskusję na temat Piusa XII – mówi Piotr Samerek – pokazujące go od innej strony, niż ta, którą znamy wyłącznie z części opracowań historycznych. Niezwykle ciekawy jest tu zwłaszcza fragment dotyczący reakcji Piusa XII po słynnym bombardowaniu w lipcu 1943 r., kiedy Papież jedzie do zburzonej bazyliki św. Wawrzyńca, niezwykle owacyjnie przyjmowany przez ludność Rzymu. Siostry wspominają, że entuzjazm doszedł do tego stopnia, że samochód, którym jechał Pius XII, został zgnieciony przez napór tłumów”.