Szczyt nieporozumień w Nairobi

W dniach 12-14 listopada stolica Kenii gościła delegatów ponad 170 państw świata na Szczycie zwołanym w 25-lecie Międzynarodowej Konferencji na temat Zaludnienia i Rozwoju („szczytu ludnościowego”), która odbyła się w Kairze w 1994 roku. Podobnie jak w przypadku konferencji kairskiej, również w Nairobi tematem wiodącym miał być obszar tzw. zdrowia reprodukcyjnego i seksualnego. Tym razem organizatorzy konferencji nie wspominali już o groźbie przeludnienia, w której cieniu odbywała się kairska konferencja, tematem wiodącym miała być po prostu promocja „wyzwalających” praw reprodukcyjnych i seksualnych.

Organizatorzy wydarzenia w Nairobi postanowili tym razem uniknąć losu Szczytu w Kairze, podczas którego szeroka koalicja państw zbudowana przez sprawną dyplomację Stolicy Apostolskiej powstrzymała najbardziej radykalne proaborcyjne postulaty. To dzięki mocnemu głosowi Jana Pawła II ostateczny Plan Działania uzgodniony w Kairze potwierdzał, że każdy ma prawo do życia, rodzina stanowi podstawową komórkę społeczeństwa i należy jej się wsparcie, zaś aborcja w żadnym wypadku nie może być promowana jako metoda planowania rodziny.

Aby podobny los nie spotkał założeń Szczytu w Nairobi organizatorzy przyjęli całkiem odmienny tryb zwołana i przygotowania konferencji. Przede wszystkim postanowiono nie powtarzać błędu z Kairu, gdzie długotrwałe obrady dały konserwatywnej koalicji szansę na wprowadzenie poważnych modyfikacji do dokumentu końcowego Szczytu – Planu Działania. Dlatego tym razem dokument końcowy („Nairobi Statement”) opublikowano już na dwa miesiące przed rozpoczęciem Szczytu, a sam Szczyt miał trwać jedynie trzy dni, zamiast niemal dwóch tygodni, jak to było w przypadku obrad w Kairze.

Oświadczenie z Nairobi (Nairobi Statement) za cel nadrzędny Szczytu przyjęło gwałtowne „przyspieszenie” wdrażania radykalnego programu praw reprodukcyjnych i seksualnych. Stąd hasłem przewodnim w Nairobi było „przyspieszenie obietnicy” („accelerate the promise”). Na pierwszy plan, zarówno w Oświadczeniu jak i materiałach promujących Szczyt oraz w doborze tematyki paneli i prezentacji, wysunięto dostęp do „bezpiecznej aborcji” oraz „szerokiej edukacji seksualnej”. Co więcej, organizatorzy, wbrew uzgodnionym przez państwa definicjom, celowo posłużyli się szerokim terminem „zdrowia i praw reprodukcyjnych i seksualnych”, choć w Kairze kategorycznie odcięto się od prób stworzenia osobnej kategorii praw seksualnych. Pod tym pojęciem kryją się bowiem roszczenia ruchu LGBT, w tym zmierzające na rzecz uznania „tożsamości genderowej” czy orientacji seksualnej za kategorie chronione prawem.

Świadomi braku jednolitego poparcia dla tego programu, inicjatorzy Szczytu oparli się w jego organizacji na jednej tylko agendzie ONZ - Funduszu Ludnościowym UNFPA, rządzie Danii oraz goszczącym Szczyt rządzie Kenii. Tak wąskie grono organizatorów w połączeniu z bezprecedensową próbą ubezwłasnowolnienia uczestników Szczytu przez publikację gotowego i niepodlegającego negocjacjom Oświadczenia z Nairobi, stały się podstawą najpoważniejszych zarzutów wobec konferencji.

Zastrzeżenia wobec organizacji Szczytu w Nairobi podsumowała dyplomacja watykańska uzasadniając decyzję Stolicy Apostolskiej o rezygnacji z uczestnictwa w Szczycie. Według stałego obserwatora Stolicy Apostolskiej przy ONZ „Oświadczenie z Narobi nie było poprzedzone konsultacjami i nie może być przedstawiane jako wyraz międzynarodowego konsensusu”, ponadto „konferencja odbywać się będzie poza systemem ONZ, bez przejrzystych konsultacji międzyrządowych, budując błędne wrażenie konsensusu odnośnie Oświadczenia z Nairobi”. Konkludując dyplomacja watykańska stwierdziła, że „Szczyt w Nairobi nie może być uznany za spotkanie zwołane przez ONZ lub przeprowadzane pod jego auspicjami”.

Pomimo głosów sprzeciwu, na Szczyt w Nairobi przybyli przedstawiciele ponad 170 państw oraz setek organizacji pozarządowych z całego świata. Organizatorzy zdawali sobie sprawę z tego, że wszelkie zastrzeżenia odnośnie trybu przygotowania Szczytu będą musiały pójść w niepamięć, jeżeli jego uczestnicy jednomyślnie poprą radykalne Oświadczenie z Nairobi. Temu służyć miały liczne sesje poświęcone publicznemu składaniu zobowiązań do realizacji Oświadczenia z Nairobi poprzez konkretne działania i precyzyjne deklaracje ze strony rządów i organizacji pozarządowych.

Sesje poświęcone składaniu „zobowiązań” część rządów celowo wykorzystało jednak dla odcięcia się do Oświadczenia z Nairobi. Opublikowane wcześniej zobowiązanie USA wskazywało na „finansowe wsparcie dla międzynarodowych programów wspierających kompetencje, szanse i rozwój kobiet, bez naruszenia godności i przyrodzonej wartości każdego ludzkiego życia”. W czasie samego Szczytu w Nairobi ambasador USA w Kenii ostrzegał przez aktywnością grup proaborcyjnych mówiąc wprost o tym, że „te grupy podejmują próbę napisania od nowa postanowień końcowych konferencji ludnościowej, na które zgodę wyraziło 179 rządów w 1994 roku, tym razem zastępując je zobowiązaniami wykraczającymi poza obszar uzgodniony na tamtej konferencji”.

Dla zapewnienia jednomyślności posunięto się do wybiegów formalnych, uniemożliwiając uczestnictwo w Szczycie wielu międzynarodowym organizacjom broniącym tradycyjnych wartości, życia i rodziny. Wśród nich wymienić należy obecnych stale w ONZ w Nowym Jorku ekspertów z C-FAM, jak również Family Watch Internatonal, czy CitizenGO. Przedstawiciele tych organizacji przybyli jednak do Nairobi i ze wsparciem lokalnych organizacji i archidiecezji zorganizowali Szczyt Alternatywny.

„Jedynie bezpośredni kontakt z rządem kenijskim, który coraz krytyczniej spoglądał na poczynania innych organizatorów Szczytu, pozwolił na wymuszenie przyznania statusu delegatów przedstawicielom Instytutu Ordo Iuris. Tym samym staliśmy się jednocześnie aktywnymi uczestnikami Szczytu w Nairobi i prelegentami Alternatywnego Szczytu zwołanego przez niedopuszczone do konferencji międzynarodowe organizacje" – komentuje dr Tymoteusz Zych, wiceprezes Ordo Iuris.

Instytut Ordo Iuris przesłał przed rozpoczęciem Szczytu propozycje „zobowiązań”, wymieniając cztery ich kierunki: ograniczenie aborcji, ograniczenie dostępności pornografii, poprawę opieki okołoporodowej, pierwszeństwa wychowawczego rodziców ze szczególnym naciskiem na sferę rozwoju psychoseksualnego dzieci. Każde ze zobowiązań uzasadnione było konkretnymi aktami prawa międzynarodowego, dokumentami ONZ i postanowieniami wcześniejszych konferencji międzynarodowych.

„Co charakterystyczne, pomimo wcześniejszych zapowiedzi, organizatorzy nie przewidzieli czasu na publiczną prezentację żadnego ze «zobowiązań» naszego autorstwa – dodaje dr Tymoteusz Zych.

Alternatywny Szczyt odbywał się pod hasłem „Przyjaźni, życiu i rodzinie”. Za jego organizację odpowiadali: Katolicki Uniwersytet Wschodniej Afryki w Nairobi, Archidiecezja w Nairobi, C-FAM, Family Watch International, Caritas, CitizenGo, Ordo Iuris oraz szereg organizacji międzynarodowych i lokalnych. W konferencji oprócz organizacji pro life wystąpili przedstawiciele państw z obu Ameryk, Europy i Afryki sprzeciwiających się próbie stworzenia międzynarodowego „prawa do aborcji”. Ważnym wydarzeniem był udział nuncjusza apostolskiego w Kenii, arcybiskupa Hubertusa van Megena, który odrzucił postanowienia Szczytu w Nairobi i wskazał, że cele szczytu są całkowicie obce przeciętnemu Afrykańczykowi. Raz jeszcze podkreślił całkowity sprzeciw Stolicy Apostolskiej wobec narzuconego Oświadczenia z Nairobi.

Podczas Alternatywnego Szczytu dr Tymoteusz Zych oraz Anna Jackowska przedstawili wyniki badań nad korelacją jakości opieki okołoporodowej i regulacji prawnych zakazujących aborcji. Opierając się na oficjalnych danych WHO wskazali na wyraźny związek między zakazem aborcji a niskim wskaźnikiem śmiertelności okołoporodowej. Na podstawie zestawień statystycznych prawnicy Ordo Iuris pokazali, że w poszczególnych regionach świata państwa wdrażające ustawodawstwo chroniące życie w prenatalnej fazie rozwoju wyróżniają się na tle całego regionu wysoką jakością opieki okołoporodowej i niskimi wskaźnikami śmiertelności okołoporodowej matek. Do współudziału w panelu został zaproszony pastor Jan Age-Torp, który opisał na przykładzie Norwegii jak wprowadzenie prawa proaborcyjnego wpłynęło negatywnie na opiekę okołoporodową.

Dr Tymoteusz Zych przedstawił także wyniki prowadzonych przez Ordo Iuris badań nad regulacjami prawnymi chroniącymi dzieci przed pornografią.

„Nasze wystąpienie wzbudziło duże zainteresowanie. Szczególne w Afryce wywierana jest międzynarodowa presja na legalizację aborcji jako środka ograniczającego śmiertelność okołoporodową matek. Nasze badania dowodzą, że kierunek ten jest sprzeczny z danymi własnymi WHO i z doświadczeniem wielu krajów we wszystkich regionach świata" – dodaje Anna Jackowska, analityk Instytutu Ordo Iuris.

Ostatniego dnia Szczytu w Nairobi rządu dziesięciu państw oficjalnie wyraziły swój sprzeciw wobec narzucanego uczestnikom Oświadczenia z Nairobi. Przedstawiciele Instytutu Ordo Iuris wzięli udział w specjalnej konferencji zwołanej w tym celu przez przedstawicieli m.in. Polski, USA, Brazylii, Węgier, Białorusi, Egiptu, Senegalu. Oficjalny tekst protestu został odczytany przez Valerie Huber z departamentu zdrowia rządu amerykańskiego. Wskazała na znaczny postęp polityczny, społeczny i demograficzny wielu krajów przez ostatnie 25 lat, wspominając jednocześnie o krajach rozwijających się przed którymi stoi jeszcze wiele wyzwań i należy je w tym wspierać. Przypomniała jednak, że zgodnie z dokumentem końcowym konferencji ludnościowej w Kairze z 1994 roku każdy ma prawo do życia, rodzina stanowi podstawową komórkę społeczeństwa i należy jej się wsparcie oraz aborcja w żadnym wypadku nie może być promowana jako metoda planowania rodziny. Program z Kairu zakładał poszanowanie przekonań religijnych oraz własnych wartości. Huber zaznaczyła, że nie ma żadnej zgody na promocję aborcji oraz nie istnieje międzynarodowa zgoda, by dostępność do aborcyjnego zabijania dzieci uznać za prawo człowieka.

Stanowisko 10 rządów jasno podkreśla, że Oświadczenie z Nairobi godzi w wypracowane na szczeblu międzynarodowym i objęte konsensusem pojęcie praw człowieka, które nie obejmuje tzw. praw seksualnych i reprodukcyjnych czy „bezpiecznej" aborcji. Jasno odrzucono także formę w jakiej organizatorzy Szczytu w Nairobi próbują narzucić uczestnikom wypracowaną jeszcze przed Szczytem treść Oświadczenia z Nairobi.

W wydarzeniu uczestniczyli także kenijscy parlamentarzyści, którzy podkreślili obecną w konstytucji Kenii ochronę życia każdego człowieka i zakaz aborcji. Podkreślili przy tym, że Kenia jest krajem broniącym życia nienarodzonych dzieci i prorodzinnym, a rodzina ma w kulturze kenijskiej szczególne znaczenie i należy jej się szczególna ochrona. W ich ocenie dla ogółu Kenijczyków obce są sformułowania dotyczące zdrowia reprodukcyjnego, a wprost absurdem nazwali propozycję wprowadzania 10-letnich dzieci w życie seksualne. Wypowiedzi kenijskich parlamentarzystów uzupełniały bardziej dyplomatyczny język przemówienia prezydenta Uhuru Kenyatty, który prezentując zobowiązania Kanii podczas Szczytu w Nairobi jasno podkreślił kenijskie wartości, jak „świętość życia i rodziny”.

Przedstawiciele Ordo Iuris aktywnie włączyli się w prace samego Szczytu w Nairobii, jak i Szczytu Alternatywnego. Odbyli dziesiątki spotkań z delegatami państw i organizacji społecznych oraz zabierali głos na najbardziej kontrowersyjnych panelach Szczytu, w tym konferencji poświęconej przeciwdziałaniu rosnącym w siłę organizacjom konserwatywnym (wśród nich dwukrotnie wymieniano działalność międzynarodową Ordo Iuris) oraz wyznaniom chrześcijańskim. Podczas tego oficjalnego panelu Szczytu prelegenci przestawili grafiki porównujące idee religijne do sterty brudnej bielizny oraz piętnowali „niebezpieczną i wsteczną” Wspólną Deklarację podpisaną przez papieża Franciszka i patriarchę Cyryla, w której wskazano na współczesne zagrożenia dla życia i rodziny.

„Wyraźny głos sprzeciwu szerokiej koalicji organizacji społecznych i Państw, z dyplomatycznym zaangażowaniem polskiego rządu z jednej strony oraz intensywną pracą na miejscu przedstawicieli Ordo Iuris z drugiej, zablokował możliwość jednomyślnego potwierdzenia Oświadczenia z Nairobi. Brak tak cennej dla organizatorów Szczytu jednomyślności przyznano podczas przemówienia kończącego Szczyt w Nairobi" – podsumował mec. Jerzy Kwaśniewski, prezes Ordo Iuris.

We właściwy dla siebie sposób organizatorzy przyznali, że głosy „wsteczne” („push-back voices”) były słyszalne na Szczycie. Zapowiedzieli, że w przyszłości „głosy wsteczne zostaną odepchnięte” („push-back vices shall be pushed back”). Przemówienie kończył niezbyt entuzjastyczny okrzyk nawiązujący do programu konferencji ludnościowej z 1994 roku - „ICPD is alive” czyli „Program kairski żyje!”.