Izrael: Grupa teologów prawosławnych za usunięciem treści antysemickich z liturgii

Stanowisko to przedstawili oni we wspólnej, 12-punktowej deklaracji, uchwalonej podczas swego niedawnego tygodniowego pobytu w Izraelu, a mającej na celu wywołanie ogólnoprawosławnej dyskusji na temat antysemityzmu w tym odłamie chrześcijaństwa. Współautorzy dokumentu pochodzą z Kościołów: rosyjskiego, greckiego (Hellady), ukraińskiego, gruzińskiego i Konstantynopola. "Istnieją niestety wierni, propagujący pod postacią prawosławia odrażający antysemityzm, którego nie da się pogodzić z chrześcijaństwem" - powiedział rosyjskiej chrześcijańskiej internetowej agencji prasowej "Portal-Credo" wykładowca Moskiewskiego Teologicznego Instytutu Biblijnego ks. Innokientij Pawłow. "Powinniśmy wezwać świeckich i władze kościelne do określenia oficjalnego stanowiska Kościoła prawosławnego wobec judaizmu, jak to uczynił kilkadziesiąt lat temu Kościół katolicki" - dodał duchowny, powołując się na Sobór Watykański II i jego dokumenty. 10-stronicowa deklaracja, nosząca datę 19 kwietnia, nawołuje do wyrzeczenia się "teologii zastępczej" i usunięcia miejsc antysemickich z tekstów liturgicznych, zwłaszcza związanych z liturgią paschalną, oraz do potwierdzenia odwiecznej więzi między narodem żydowskim a ziemią Izraela. Tego rodzaju antyżydowskie ujęcia występują w standardowych tekstach prawosławnych na całym świecie. "Doszliśmy do stanowczego przekonania, że dla Kościoła prawosławnego nadszedł czas zmiany jego stanowiska wobec Żydów i judaizmu" - stwierdza dokument 12 teologów. W odróżnieniu od katolików i protestantów prawosławie nigdy nie usuwało ze swych ksiąg liturgicznych tekstów antysemickich, mówiących o Żydach jako zabójcach Chrystusa - przypomniał dr Dmitrij Radyszewski, konserwatywny wyznawca judaizmu i jeden ze sponsorów podróży teologów. Według niego, owe akcenty antysemickie rzucają się najbardziej w oczy w czasie obrzędów wielkanocnych. Są to - jego zdaniem - takie fragmenty, jak np. "plemię żydowskie, które skazało Ciebie na ukrzyżowanie, odpłać im, Panie", które powtarza się dziesięciokrotnie i "Chrystus zmartwychwstał, a nasienie żydowskie zginęło" oraz określanie Żydów mianem "bogobójców". "Chrześcijaństwo prawosławne żyje zgodnie ze swą nazwą: jest ono bardzo konserwatywne, nawet bardziej niż katolicyzm" - stwierdził Radyszewski. Zaznaczył, że "dla jego wyznawców już samo postawienie zagadnienia o konieczności usunięcia judeofobicznych miejsc z liturgii, które znajdują się tam półtora tysiąca lat, jest rewolucją". Jednocześnie podkreślił, że na szczęście ów antysemityzm nigdy nie przeniknął do mas, głównie dzięki temu, że najwybitniejsi filozofowie prawosławni XIX i XX stuleci, tacy jak Włodzimierz Sołowjow i Sergiusz Bułhakow byli filosemitami. Niemniej jednak w naszych czasach niektórzy intelektualiści prawosławni uważają, iż ich Kościół potrzebuje ożywienia, które winno rozpocząć się u samych korzeni, czyli od pojednania z Żydami - uważa Radyszewski. Inny uczestnik pielgrzymki, redaktor naczelny rosyjskiej rozgłośni chrześcijańskiej "Sofia" ks. Ioann Swiridow jest przekonany, że nadszedł czas rozpoczęcia dialogu między prawosławiem a judaizmem. "W świetle nasilania się antysemityzmu i innych przejawów nacjonalizmu w Rosji Kościół nasz winien odpowiedzieć na to odrażające zjawisko oraz zrewidować niektóre aspekty stosunków z Żydami i judaizmem" - podkreślił duchowny.