Muzułmanie w Polsce

Przez wieki muzułmanie stanowili zwartą społeczność Tatarów polsko-litewskich. Ich historia jest przykładem niespotykanego niemal w Europie pokojowego współistnienia chrześcijaństwa i islamu. Obecnie w Polsce mamy jednak do czynienia z nową sytuacją. Społeczność muzułmańska zaczyna się różnicować. Już od połowy XX w. w Polsce pojawiali się inni, nie-tatarscy wyznawcy Allacha. Po otwarciu granic w 1989 r. przybysze ci stali się coraz liczniejsi. Dziś znacznie przewyższają już liczbę polskich Tatarów. Muzułmanie polscy zrzeszeni są w wielu stowarzyszeniach religijnych. Państwo oficjalnie uznaje dwa: Muzułmański Związek Religijny, skupiający w większości Tatarów, i Ligę Muzułmańską - gdzie przeważają nowi przybysze. Obywatele Rzeczypospolitej Tatarzy polsko - litewscy to potomkowie uchodźców ze Złotej Ordy znad Wołgi i ze stepów, którzy pojawili się na ziemiach Polski i Litwy w XIV w. Władcy litewscy, a zwłaszcza książę Witold, osiedlali ich w dorzeczu Niemna, nadając ziemię w zamian za służbę wojskową. Już w bitwie pod Grunwaldem po stronie polsko - litewskiej walczyły oddziały złożone z muzułmańskich przybyszów. Tatarzy polsko-litewscy cieszyli się wolnością wyznania. Posiadali własne meczety oraz obieralnych duchownych zwanych mołłami. Swe teksty religijne pisali alfabetem arabskim, ale nie tylko w języku arabskim, lecz także białoruskim i polskim. Były to tzw. kitaby, bogate zbiory modlitw, pobożnych opowiadań i przepisów. Od XVIII w. w odrębnych oddziałach lekkiej jazdy, które tworzone były z Tatarów posługiwali muzułmańscy kapelanowie. Konstytucja III Maja dawała muzułmanom pełne prawa polityczne. Tatarzy zawsze akcentowali swoje przywiązanie do polskości i brali udział we wszystkich wojnach prowadzonych w Polsce aż do II wojny światowej. W XV i XVI w. służyli we własnych chorągwiach, których było aż sześć. Obowiązkiem Tatarów była służba wojenna konna "po kozacku", z szablą, na własny koszt. W zamian, podobnie jak cała szlachta biorąca udział w pospolitym ruszeniu, wolni byli od podatków. Broniąc przybranej ojczyzny ścierali się w boju z wojskami zakonu krzyżackiego, Rosji i Szwecji, a także ze swymi pobratymcami, których nie uważali za braci, lecz za najeźdźców. Nakłaniani do zdrady w trakcie jednego z najazdów Tatarów krymskich mieli odpowiedzieć: "Ani Bóg, ani Prorok nie każą wam rabować, a nam być niewdzięcznymi, my was mamy za rabusiów, a naszą szablą was pokonując, zabijamy hultajów, a nie braci naszych". Zdradzili Rzeczpospolitą tylko raz. W 1672 r. w przededniu wojny z Turcją chorągwie tatarskie rozlokowane na Ukrainie zbuntowały się z powodu niewypłacanego żołdu. Wydarzenia, które przeszły do historii jako "bunt Lipków", uwiecznił Henryk Sienkiewicz w "Panu Wołodyjowskim". Spolonizowani i przywiązani do szlacheckich przywilejów Tatarzy nie mogli jednak przywyknąć do tureckiego despotyzmu. W końcu 1674 roku - po zdobyciu przez wojska polskie Baru - Jan Sobieski przyjął Lipków na powrót do swego wojska, a sejm uchwalił dla nich amnestię. Brali udział w Insurekcji Kościuszkowskiej, a także jako jedyni innowiercy byli dopuszczeni do Konfederacji Barskiej, walczyli też w bodaj wszystkich narodowych powstaniach. W 1919 r. pułk kawalerii tatarskiej jako pierwszy zajął Kijów podczas wyprawy Józefa Piłsudskiego. Militarna historia polskich Tatarów skończyła się na początku października 1939 r. podczas bitwy Grupy Operacyjnej Polesie gen. Tadeusza Kleeberga. Szwadron tatarski został zdziesiątkowany, a pozostali przy życiu trafili do niewoli. Tatarzy dzisiaj Liczbę Tatarów w Polsce szacuje się na ok. 5 - 6 tys. Po 1945 r., w wyniku zmiany granic większość kolonii tatarskich znalazła się na terenach ówczesnego ZSRR. Enklawy muzułmańskie na terytorium dzisiejszej Polski stanowią dwie wsie - Bohoniki i Kruszyniany, nadane Tatarom jeszcze przez króla Jana III Sobieskiego. Po wojnie natomiast blisko 2 tys. osób osiedliło się na Ziemiach Zachodnich i Północnych. W ten sposób pod koniec lat czterdziestych powstały skupiska muzułmanów w Gdańsku, Trzciance k. Piły, Gorzowie Wielkopolskim, Olsztynie, Szczecinie, Wrocławiu itp.