Nienaruszalność prawa do życia to nie obowiązek podtrzymywania go za wszelką cenę

Etyka chrześcijańska uznaje tzw. testament pacjenta. Może odmówić zgody na działanie lekarza przedłużające życie, jeśli w przypadku nieuleczalnej choroby, która nieuchronne zmierza do śmierci, witalne funkcje organizmu załamują się. Problem ten należy rozpatrywać w kontekście odwołania do praw człowieka - stwierdzają bioetycy ks. prof. Wojciech Bołoz i ks. prof. Marian Machinek. O etycznych i prawnych konsekwencjach stosowania uporczywej terapii osób nieuleczalnie chorych oraz o stanowisku Kościoła wobec kwestii opieki paliatywnej bioetycy, lekarze i teologowie rozmawiali m.in. podczas konferencji "Granice terapii medycznych", która odbyła się w październiku br. na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Organizatorem sesji było działające przy UKSW Centrum Ekologii Człowieka i Bioetyki oraz Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W spotkaniu uczestniczyli eksperci bioetyczni z kilkunastu ośrodków badawczych z całego kraju. Głównym tematem spotkania były medyczne, psychologiczne, prawne, etyczne i teologiczne aspekty rezygnacji z uporczywej terapii oraz związany z nimi tzw. testamentem życia. Zdaniem ks. prof. Wojciecha Bołoza z UKSW, podejmowany często w mediach problem rezygnacji z uporczywej terapii i nienaruszalnego prawa do życia należy rozpatrywać w kontekście odwoływania się do praw człowieka. Prawa te – w opinii bioetyka – stosowane są współcześnie nie tylko w sposób wybiórczy, ale też coraz częściej są wykorzystywane w walce politycznej. W opinii bioetyka, opowiedzenie się za nienaruszalnym prawem do życia nie oznacza jednocześnie konieczności opowiedzenia się za obowiązkiem podtrzymywania tego życia za wszelką cenę. - Życie ludzkie zawsze ma wartość. Godność ludzka jest niezależna od biologicznego stanu jego organizmu, ale człowiek nie ma obowiązku poddawania się uporczywej terapii – jest ona bowiem nie ratowaniem życia, ale przedłużaniem umierania – zaznaczył ks. prof. Bołoz. Zdaniem ks. prof. Bołoza, celem rezygnacji z uporczywej terapii nie jest skrócenie życia chorego, ale nie przedłużanie jego umierania i nie opóźnianie nieuchronnej śmierci. Jedynym uzasadnieniem rezygnacji z uporczywej terapii – stwierdził ks. prof. Bołoz - jest respektowanie należnego choremu prawa do naturalnej i godnej śmierci, będącej w jego sytuacji konkretyzacją nienaruszalnego prawa do życia. Bioetyk i teolog moralny ks. prof. Marian Machinek z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego przedstawił koncepcję uporczywej terapii w świetle nauki Kościoła. Wskazał, że Stolica Apostolska, poprzez swoje dykasterie, m.in. Kongregację Nauki Wiary, wielokrotnie formułowała stanowisko na ten temat. Do najważniejszych zaliczył myśli zawarte w encyklice „Evangelium vitae” Jana Pawła II, w której papież nazwał życie wartością „przedostateczną”. „Życie ludzkie w świetle nauki Kościoła, w odróżnieniu od wielu innych systemów etycznych, jest wartością nieredukowalną. Znaczące jest w niej także spojrzenie poza rozumienie doczesne, czyli poza śmierć” – mówił podczas październikowej konferencji ks. prof. Machinek. Teolog przypomniał, że Kościół dopuszcza możliwość oddania życia, np. za życie innej osoby lub w imię szczytnej idei. Niemniej, papież podkreśla, że życie jest rzeczywistością świętą, która zostaje nam powierzona. W dokumentach Kościoła życie własne nigdy nie jest postrzegane jako własność, którą można dowolnie dysponować. Jest ono darem i zadaniem jednocześnie – nie mogę go odrzucić, muszę je zagospodarować – wyjaśniał ks. prof. Machinek. Teolog podkreślił, że etyka chrześcijańska uznaje tzw. „testament pacjenta” – rozporządzenie w sprawie podjęcia przez lekarzy lub rezygnacji z uporczywej terapii. Nie powinno się zapobiegać śmierci, która jest nieuchronna. - Pacjent może odmówić zgody na działanie lekarza przedłużające życie, jeśli w przypadku nieuleczalnej choroby, która nieuchronne zmierza do śmierci, witalne funkcje organizmu załamują się – tłumaczył ks. prof. Machinek. "Leczeniem heroicznym" nazwał stosowanie terapii uporczywej abp Henryk Hoser, wieloletni lekarz i misjonarz w Rwandzie, obecnie biskup warszawsko-praski. Przypomniał on o dwóch sytuacjach stosowania uporczywej terapii. Pierwsza możliwość podejmowana jest w chwili stwierdzenia śmierci mózgowej. Druga możliwość zachodzi w momencie, gdy „interwencja terapeutyczna wykraczająca poza rutynowe leczenie danego pacjenta dokonuje się w sposób dysproporcjonalny do spodziewanych skutków”. – Dotyczy to rozpoznania czy zmiany zachodzące w leczonym człowieku są odwracalne, czy nieodwracalne – wyjaśnił. Dodał, że rozpoczęcie uporczywej terapii u człowieka młodego różni się od terapii człowieka starszego.